VIDEO – We zijn er op X-Fi al tegenaan gelopen: de nieuwe streamingoplossing van Pink Faun. Geen usb… geen spdif, maar I2S via een insteekkaart met hdmi-aansluitingen. Leuk bedacht! Maar dan moet je wel een complete serie hebben met producten. Dus pc, dacs en natuurlijk kabels. En dat is er. Wij nemen een kijkje bij Pink Faun in Rhenen.Â
Het is een aparte club daar in Rhenen. Een eigenwijs clubje mogen we wel stellen. Zo ontwerpen en maken ze alles zelf. En als de hele markt overschakelt op usb-audio, gaat Pink Faun het via I2S en hdmi-kabels doen. Waarom? Omdat het beter is… Alles voor de muziek!
Terug naar de fun
Muziek moet leuk zijn. En een set is er om dat te faciliteren. Ik zit met Jord Groen van Pink Faun / Triple M op de bank voor twee grote hoornspeakers met roze toeters, 12-inch woofers, en natuurlijk een aansturend systeem met een muziek-streamer, dac en buizen voortrap. Daft Punk staat op. Het swingt de pan uit. Daarna gaat Tectum via de netwerkkabel de pc in. Het komt een beetje onorthodox over… house op een high-end systeem? Dat horen we niet vaak. Wij draaien alles als we testen, maar op shows horen we veelal orgels, singer songwriter en natuurlijk Yello. Maar échte house? Nee… “Waarom niet?”, zegt Jord. “Muziek is fun! Muziek moet je bewegen. En een audiosysteem moet ook dat perfect kunnen weergeven.” We kunnen het niet meer eens zijn dan met die stelling!
I2S: terug naar de kern
Bij audio gaat het veelal om een zo kort mogelijke signaalweg. Hoe korter, hoe minder verlies. Bij usb-audio zitten toch wat conversieslagen, zegt Jord. Bij een I2S-verbinding is de weg van digitaal naar analoog toch weer korter, omdat je binnen één systeem blijft. I2S is een Inter IC connect. De kloks en data blijven netjes uit elkaar waardoor deze niet eerst samengevoegd hoeven te worden om vervolgens weer door een receiver uit elkaar getrokken te worden. Tevens werken veel dacs en receivers intern met I2S.
Pink Faun heeft nu dus een insteekkaart voor in een (Windows) pc waarmee via I2S een pc aan een dac gekoppeld kan worden. Een interessante optie voor wie al langer met een htpc werkt en een ‘next step’ wil maken, want zo ziet Pink Faun deze verbinding. “Er zijn zeker interessante usb-dacs. Muzikale goede dacs, maar de pc via I2S verbinden is toch wel weer wat mooier. Meer rust, meer controle en meer openheid”, aldus Jord Groen.
Multi channel
Wat de verbinding ook interessant maakt, is de uitbreidbaarheid naar multi-channel. “We hebben ook een 5.1-optie”, zegt Groen. Wie nu multi-channel wil spelen, kan dat niet via usb doen. Dat kan eigenlijk alleen via een geluidskaart. En hoewel er mooie zijn – denk aan de Asus Xonar-serie – is dit toch wel een hele stap vooruit.”
Vorige week een streamer van Pink Faun met een I2S kaart aangeschaft. Wel even gepuzzel wat voor protocol (TTL of LVDM) bij m’n Audio GD DAC van toepassing was. Ook intern bij de GD wat onjuist verbonden draadjes omgewisseld bij de aansluiting en spelen maar. Tot mijn verbazing speelde het ook moeiteloos DSD64,128 en 256 en dat zonder omzetting, dus zonder DOP(S). Het geluid is erg goed en is in vergelijking met m’n top SPDIF COAX verbinding relaxter en toch heel gedetailleerd. Ga dit nog in een uitgebreidere test verder uitwerken.
Leuk te horen! Hou ons op de hoogte!
Grappig om de commentaren te lezen. Bernard heeft een indrukwekkend verhaal. Toch zou hij de set van Pink Faun ‘s moeten beluisteren in het echt. Wij waren op zoek naar een goede dac die minimaal hetzelfde kon als mijn cd speler. We hebben meerdere dacs beluisterd die via usb aangesloten waren. Het waren dure dacs vond ik: meitner ma1, weiss 202, metrum enz enz.
Toch vielen ze tegen. Bij Pink Faun aangekomen in Rhenen, dachten we dat ook daar het niet zou lukken. Tot onze verbazing en verrassing hoorden we opeens wel een substantieel verschil. Stukken beter dan mijn eigen speler die we even in de testopsteling lieten meespelen.
Meer laag, meer straklaag, meer open enz. Enz.
Vergeet niet dat de kwaliteit van de amplifiers (zeker net zo belangrijk als de kwaliteit van de DAC), de speakers, de gekozen muziek als bron en de akoestiek ook allemaal een grote invloed hebben op de uiteindelijke geluidskwaliteit.
De klank wordt dus niet enkel / zelfs niet hoofdzakelijk; bepaald door de DAC/i2s bron. Ik zag dat Pink Faun ook prachtige Hypex UcD monoblokken had staan, het kan ook zijn dat u bijvoorbeeld door deze combinatie/versterkers positief verrast was. Ik wil niet zeggen dat de Pink Faun i2s kaart enkel tot een slecht resultaat kan komen, maar het is technisch bekeken, naar mijn mening, zeker geen optimale opstelling / geen high-end oplossing.
Even een ‘zijstapje’… ik ben absoluut geen fan van Hypex of UcD in het algemeen. Dat weten de vaste bezoekers inmiddels wel. En ik ben geen fan van hoornspeakers. Dat is geen geheim. Ik heb dus ‘door de hoorns heen’ moeten luisteren. En nog is dit een bijzonder muzikaal systeem. Dat zegt wat :-).
Ik vraag mij af hoeveel jitter hierdoor ontstaat. Zo’n kaart(en hiermee dus de digitale conversie chip) zit enorm dichtbij EMI storende onderdelen in de computer. Daarnaast gooit de PCI-e poort ook roet in het eten; hoofdzakelijk door de slechte PSU’s waarmee computers uitgerust zijn. Een pc voeding is alles behalve geschikt voor audio(daarom hebben goede USB DAC’s eigen voedingen en is de datalijn van USB gescheiden van de voedingslijn). De voedingen van computers hebben zeer hoge afwijkingen. Naast de PSU zal het moederbord en het cpu/gpu signaal zeker zijn uitwerking geven op het i2s signaal in de vorm van jitter. Ik verwacht dat de jitter van deze i2s output vele malen hoger is dan de jitter die aanwezig is bij een goede USB DAC. Ook lijkt mij de grounding van deze kaart niet op orde, het lijkt erop dat de grounding gedeeld is met het moederbord.
Daarnaast is i2s ontworpen als een transport voor op IC’s zelf. Door het i2s signaal middels, in dit geval een HDMI kabel, te verlengen ontstaat er nog veel meer jitter. Vooral op de world clock, welke onderdeel is van het i2s signaal, zal zéér veel jitter ontstaan. Dit zal uiteindelijk zijn uitwerking hebben op het analoge eindsignaal. Ik verwacht dat de jitter zo hoog is dat zelfs de THD en SNR waardes hierdoor negatief beïnvloed raken. Ook vraag ik mij af hoe goed/stabiel de lock van de DAC is; na zo’n lange i2s transport.
Het is daarnaast niet “geen conversie”, zoals in het artikel staat/Pink Faun beweerd. In principe is dit dezelfde hoeveelheid conversie als de techniek die via een USB DAC gebeurd. Alleen verloopt het signaal nu via een storingsgevoelige PCI-e poort i.p.v. middels een USB-poort (de USB-poort heeft aantoonbaar veel minder storing, door de mogelijkheid volledig van gescheiden data/voedingslijn). De conversie naar i2s gebeurd bij een USB DAC in een digitale chip die in de USB DAC aanwezig is. Hiervoor is het puur “USB-data-signaal”, net als dit, voordat het in de chip beland; puur “PCI-express-data-signaal” is. Hoezo dan “minder conversie” ? Een PCI-e poort ontvangt niet “puur i2s audio signaal”. Het voordeel van een USB DAC is juist, in vergelijking met een PCI-e geluidskaart, dat de conversie(naar i2s en daarna van i2s naar analoog) plaatsvindt buiten de computer. Dit voordeel wordt volledig weggenomen door deze kaart. Ik zie daarom de meerwaarde t.o.v. een goede USB DAC niet. In tegendeel dus; de Pink Faun i2s kaart is op veel fronten, technisch bekeken dus een slechtere oplossing.
De i2s lijnen die binnen een USB DAC lopen, zijn véél korter dan bij deze oplossing. Dit in combinatie met de losse hoogwaardige oscillatoren waarover de meeste moderne USB DAC’s beschikken, bieden deze in z’n totaliteit zeker lagere jitter waardes dan bij het gebruik van één geïntegreerde digitale conversie-chip(plus een lange afstand i2s verbinding), een chip zoals bij deze i2s PCI-e kaart gebruikt. Deze, nu nog onbekende, chip zal ook de i2s clocks moeten genereren. Deze clocks kunnen onmogelijk beter zijn dan de clocks die gegenereerd worden door hoogwaardige separate oscillatoren. Daarnaast is het maar de vraag hoeveel latency deze conversiechip veroorzaakt. Een voordeel van USB DAC’s is ook dat deze Asynchronous werken van de computer. Of deze digitale-conversie-chip ook op deze wijze werkt, betwijfel ik sterk. Het kan goed zijn dat er naast de jitter-problematiek, de grounding, de pc-voedingslijnen er ook DPC latency problemen bestaan.
Welke chip wordt gebruikt op de Pink Faun kaart? Ook is er niks bekend over de drivers. Deze info zal handig zijn om een betere inhoudelijke beoordeling te kunnen geven. De chipnaam is volledig “weggephotoshopt”. Flauw, want de specificaties van de chip kunnen veel zeggen over de kwaliteit van de conversie en het uiteindelijke i2s signaal. De kwaliteit van deze chips en de bijbehorende drivers verschilt enorm, het is daarom op z’n minst dubieus dat de chipnaam weg gegumd is op pinkfaun.com. En dit is tevens het allerminste dat bij “een recensie/review” aanwezig had moeten zijn: de basis chip.
Een beetje vreemd dat dit onder het kopje “Recensies/reviews” staat, inhoudelijk zegt het verhaal namelijk helemaal niks. Het is veel interessanter om het inhoudelijk over de techniek te hebben. Ik verwacht inhoudelijk commentaar bij een recensie/review.
Verder wel een leuke blog Jaap! Maar dit artikel vind ik inhoudelijk, zoals je na het lezen van dit bericht kunt begrijpen; één van de mindere artikelen.
Beste Bernhard,
Ik twijfelde waar ik het verhaal moest zetten. Het is namelijk meer dan nieuws, maar inderdaad niet helemaal een review. Excuses voor het opwekken van een bepaald verwachtingspatroon. Mij is gevraagd (nog) niet de chipnaam vrij te geven. Ik weet hem wel, maar ik heb deze nog niet gepubliceerd omdat Pink Faun de kaart nog moet lanceren.
Ik begrijp je sceptische houding, maar ik garandeer dat de problemen die je schetst deels ondervangen zijn. Zo is de gehele voeding van de pc aangepakt. Er zit geen standaard voeding in de pc, maar een geheel discreet opgebouwde lineaire voeding. Daar is ook de I2S-kaart uit gevoed. De aarding idem.
Vergeet niet dat er ook cd-loopwerken en studio-apparatuur via I2S verbonden is… ook met langere kabels. Dus wat zegt u daar dan van? Indien goed uitgevoerd is mijn ervaring dat het uitstekend klinkt. Natuurlijk klinkt I2S niet beter als er slechte bekabeling en slechte hardware is gebruikt. Maar dat geldt ook voor USB. Mijn ervaring is dat USB uitstekend kan klinken, maar dat veel dacs bijvoorbeeld geen ontkoppeling op de voedingslijnen gebruiken. Daardoor komt alle troep van de PC zo de dac in. Met alle gevolgen van dien. USB is dus zeker niet ‘heilig’ en of beter dan deze oplossing. Het gaat om de implementatie en naar mijn idee heeft Pink Faun zeker prima werk verricht.
Latency is korter dan met usb. Het ligt rond de 25 a 30 ms meldde Pink Faun mij. Mijn M51-dac zit rond de 50 / 75 Ms.
Nogmaals: ik snap je sceptische houding, maar toch: ga maar eens luisteren. :).
Bedankt voor je reactie Jaap!
Ik ben er, na een beetje Googlen en logisch nadenken, zelf achter welke chip gebruikt wordt: dit is de C-Media CM8888 chip. Dit is dezelfde chip als gebruikt wordt in bijvoorbeeld de Asus Xonar Phoebus geluidskaart. Dit is een gamers geluidskaart, dus de lage latency zal wel kloppen, maar mijn overige bedenkingen blijven in stand. Dit is ook een PCI-Express geluidskaart(net als de Pink Faun, maar bij de Pink Faun is de DAC niet op de kaart gemonteerd). Dit verklaart ook waarom de drivers al aanwezig zijn in Windows 8. Dit is zo omdat de C-Media een hele gangbare audio chip is. C-media chips worden in zéér veel geluidskaarten gebruikt, uiteenlopend van Sweex / Trust kaarten tot dus de betere Asus geluidskaarten.
Ik ben hierachter gekomen door de hoeveelheid pinnen(+de afmeting van de chip) van de Pink Faun i2s kaart te vergelijken met de C-media chips. Dit feit, in combinatie van de max. 192 KHz / 32bit ondersteuning / geen DSD ondersteuning, komt allemaal overeen met de C-Media chip.
Daarnaast is de geadviseerde DAC-chip voor de C-Media (zie website link) de PCM1795. Deze is dus precies, zoals in de Pink Faun video van dit artikel ook verteld wordt; inderdaad bewust gekozen door Pink Faun. Deze DAC chip is de meest betrouwbare keuze i.c.m. de C-Media chip.
De grap is echter wel dat een setje Pink Faun multikanaals 4 kanaals 3750 euro (DAC 2.32) + 375 euro (i2s MC kaart) kost = totaal dus 4100 euro.
Met de Asus Xonar Phoebus heb je de PCM1796 DAC’s in 6 kanaals output voor: 135 euro.
De opbouw verschilt vast en zeker. Maar de pure basis van een Asus Xonar geluidskaart is precies hetzelfde als de dure Pink Faun i2s + DAC combinatie. Het verschil zal dus nooit enorm kunnen zijn. Ik heb zeer goede ervaringen met Asus geluidskaarten, de opbouw van Asus geluidskaarten is zeker professioneel en de prijs/kwaliteit verhouding is uitstekend. Met een PCI-e extender kabel is deze Asus geluidskaart buiten de PC behuizing te plaatsen, waardoor je hetzelfde effect bereikt als met een losse PCM1795 DAC.
Het verschil tussen 135 euro en 4100 euro vind ik dan ook niet gerechtvaardigd. Het is overigens nog wel grappig te vermelden dat de i2s chip zelf slechts 18,95 dollar kost, ook de losse i2s kaart is dus erg duur, de kosten van de overige componenten op de i2s kaart zijn nihil.
Beste Bernard,
Je onderzoek is indrukwekkend. Het is inderdaad een CM8888. Echter: vergeet niet dat drivers en implementatie alles zijn. Je kan een prachtige dac verkeer toepassen, of slecht voeden: dan presteert hij nog steeds slecht. En een gemiddelde dac kan de sterren van de hemel spelen in een goede omgeving. Denk aan schone, stabiele voeding, of mooie eindtrappen.
Pink Faun heeft mij laten weten dat ze eigen drivers hebben laten schrijven. Ik ga er vanuit dat dit gewoon klopt. En drivers zijn zonder twijfel een onderdeel van de keten vandaag de dag. Dat weet iedereen die veel met pc’s speelt.
Ik wil je vragen even alle technische aspecten links te laten liggen en te gaan luisteren. Natuurlijk spelen onderdelen een rol: met ‘crap’ kan je geen wonderen verrichten. Maar het is écht maar een kan van het verhaal. Implementatie is net zo belangrijk, zoniet belangrijker. Ik ga niet reclame maken voor Pink Faun of zeggen dat de prijs te rechtvaardigen is: dat is geheel aan de consument… En het is een kwestie van smaak.
Wat ik bezoekers van Alpha Audio wil meegeven is dat HiFi niet vanaf een computerscherm of stuk papier te beoordelen is… dat kan alleen door eigen muziek mee te nemen en te gaan zitten met de oren open en de vooroordelen buiten op de stoep.
Jaap, je hebt volkomen gelijk, een goede audio driver is absoluut noodzakelijk voor een goede geluidskwaliteit. Maar deze I2S kaart speelt met de standaard Windows driver. Zie ook de handleiding op de site van Pink Faun waaruit dit blijkt. Wat ze jou hebben laten weten klopt dus niet.
Pink Faun heeft mij laten weten dat ze eigen drivers hebben laten schrijven. Ik ga er vanuit dat dit gewoon klopt. En drivers zijn zonder twijfel een onderdeel van de keten vandaag de dag. Dat weet iedereen die veel met pc’s speelt.
Ai… ik heb me na het artikel niet meer echt bezig gehouden met zowel Pink Faun als hun speler. Als ze geen custom driver gebruiken, dan vind ik niet echt een interessante oplossing.
Interessante video! Het feit dat dsd over usb gaat ipv I2S lijkt mij geen probleem. Doordat met dsd toch geen klokinformatie meegezonden wordt. Jriver is wat mij betreft de allermooiste interface. Alleen varieert de geluidskwaliteit tussen de verschillend releases nogal. De tot nu toe best klinkende Jriver release is wat mij betreft 18.194. De latere releases zijn helaas een stuk minder. Jriver heeft aangegeven niet zozeer met de geluidskwaliteit bezig te zijn. Het is echt een product voor de grote markt. Voor dergelijke componenten zoals Pink faun is het ook interessant om een te experimenteren met Twonky voor windows 8. Deze heeft tegenwoordig ook een hele goede interface en speelt eveneens wav formaat (wel even opletten dat de trancoding naar MP3 niet wordt gebruikt). Het resultaat met Twonky voor windows 8 zal menig audioliefhebber verassen.
Leuk te horen dat de video interessant is. Het is ook een erg interessant product dat Pink Faun in handen heeft. Overigens staat de klok altijd los van de muziek bij het versturen van muziek via usb. Het zijn datapakketten op een andere klok. Pas bij binnenkomst wordt de data teruggecodeerd en op een goede klok gezet. Maar het voordeel van I2S is natuurlijk dat er geen conversie meer plaats hoeft te vinden.
Ik ken J River niet goed genoeg om een oordeel te kunnen vellen over verschillen in kwaliteit. Maar het is een interessant gegeven. Xbmc gaat namelijk alleen maar beter klinken :).