We hebben al eerder de DA466 van het Hollandse Van Medevoort beluisterd. Maar dat was een pre-productiemodel op een set van Ad van Medevoort zelf. Niet dat dat afzien is, maar een écht oordeel kan je niet vellen. Nu hebben we de ‘real deal’ in de luisterkamer.
De DA466 is de opvolger van de DA460: een hoge segment dac uit de lijn nét onder de referentieset van het audiobedrijf uit Maarssen. De 460 had al vier inputs. De DA466 doet daar nog een schepje bovenop met zes inputs: twee keer usb, coaxiaal, optisch en zelfs een I2S-input.
Stevig
Geheel naar verwachting oogt de DA466 gelijk aan de DA460. En aan de rest van de 3XX- en 4XX-serie overigens. Gelukkig maar: zo bouw je een prachtige set die keurig in een hifi-rek kan staan. Het is immers een opvolger binnen dezelfde serie. En aangezien Ad van Medevoort niet echt bekend staat om optische wijzigingen van zijn apparaten, zal het design van de huidige serie nog wel even blijven. En daar is niets mis mee. We vinden de huidige serie chique ogen en geheel passen binnen de ‘no nonsense, gewoon muziek’-filosofie van het bedrijf. Daarbij komt dat de kast gewoon degelijk in elkaar zit, absoluut resonantievrij is en lekker zwaar is. Zoals je mag verwachten van een kwaliteitsproduct v an 2990 euro.
USB in de high-end?
Van Medevoorts nieuwe dac heeft dus een usb-ingang. USB in de high-end? Ja, natuurlijk! USB is uitermate geschikt voor digitale data-overdracht. Echter: het moet wel goed aangepakt worden. Nu is er nog veel onwetendheid in de hifimarkt als het aankomt op usb-audio. Dat is ook precies de reden geweest dat we een artikel hebben gepubliceerd over het usb-protocol en het ‘nut’ van dure usb-kabels. Indien u meer wilt weten over de diverse overdrachtsmodi en de voor- en nadelen ervan, raden we aan deze (korte) artikelen te lezen.
Chips
Als je een dac maakt met zes ingangen, waaronder usb, dan is er een aantal chips nodig om het verkeer te regelen.
Het hart van de DA466 vormen natuurlijk de d/a-converters. Dit is een Wolfson WM8740SEDS. Een prachtige dac met een soepel karakter. Deze wordt bijgestaan door een TI SRC4192 sample rate converter. Een bekende chip die we vaker terugzien in high-end dacs. Deze samplet alles naar 24bit / 192 KHz voordat het het signaal doorzet naar de Wolfson-dac. Daardoor heeft het filter in de dac het iets gemakkelijker.
Over de receiverkant kunnen we niet zoveel vertellen. Alleen dan dat de usb-chip bij Texas Instruments (BB) vandaan komt en dat deze zijn werk in adaptive mode doet. De usb-receivers accepteren 16bit 44KHz. Dit signaal gaat naar de centrale receiver die het i2S naar de src stuurt. Deze maakt er 24bit/192KHz van voordat het naar de dacs gaat. Voor de spdif-receiverkant geldt dat 24bit / 192 KHz geen probleem vormt. Is het heel belangrijk om te weten welke chips er precies in zitten? Ach: het is wel leuk, maar de implementatie is veel belangrijker.
16bit, 44KHz?
Ik hoor al bijna mensen denken: 16bit / 44 KHz? Dat kán toch niet in een dac van 3000 euro? Het is maar hoe je het bekijkt. Hoeveel opnames zijn er écht in 24bit 192 KHz gemaakt? Of zelfs 24 bit / 96 Khz? Heel, heel weinig. Daarbij komt dat het verschil, indien de opnames goed gemaakt zijn, zéér lastig hoorbaar is op zelfs een goed systeem. Tevens ben ik veel meer geïnteresseerd in de muzikaliteit van een d/a-converter en veel minder in de specs. Ik heb genoeg dacs gehoord die 24bit / 96 KHz over usb accepteren en die nergens naar klinken… Alpha Audio’s tip: luister eerst naar een product. Dat is véél belangrijker dan de chips of de specificaties.
Schakelen
Handig is dat Van Medevoort de klant de keuze geeft te schakelen bij drie van de zes ingangen. Bij twee ingangen is er keuze tussen optisch en coaxiaal en bij een derde is er keuze tussen xlr en cinch. De drie: twee usb-ingangen en een I2S zijn vast. Eigenlijk heeft de DA466 dus meerdere inputs (negen), maar er zijn er zes direct te kiezen met de afstandsbediening. Van Medevoort heeft overigens rekening gehouden met de bezitters van een Harmony van Logitech: de codes zijn te downloaden van de website van Logitech.
Klokjes
Ad van Medevoort verwerkt tegenwoordig vrij standaard zijn superklok in digitale apparaten. De winst is zo groot dat het zonde is dit niet te doen. In de DA466 zijn maar liefst drie klokken verwerkt: één is voor de usb-ingang(en) en spdif-receiver, één is voor de I2S-ingang en een derde is voor de sample rate converter en dacs.
Het voordeel van herklokken hoeven we niet meer uit te leggen, hopen we: hoe minder jitter, hoe beter. Met name bij inferieure bronnen geeft herklokken een zeer goed hoorbare verbetering. Lees hier meer over jitter.
Voedingen
Van Medevoort heeft elk onderdeel van de DA466 van een eigen voeding voorzien. Op die manier blijft te allen tijde de voeding schoon. Je wil namelijk niet dat de vervuiling van het digitale deel in het analoge deel terecht komt. Dan kan je peperdure onderdelen gebruiken, maar dan klinkt het nog nergens naar. Hoeveel voedingen zitten er dan in de DA466? Elf… dat zien we niet vaak.
Condensatorloos
Bijzonder aan de DA466 is het condensatorloze ontwerp in de analoge eindtrappen. Een condensator hoor je altijd; hoe goed deze ook zijn. Je krijgt altijd faseverschuivingen. Natuurlijk ontkom je er soms niet aan, maar het is altijd goed deze te vermijden. Zeker op kritische plekken, zoals de eindtrap in een dac, versterker of bijvoorbeeld cd-speler. Van Medevoort heeft bij de DA466 alles dc gekoppeld in de eindtrap. Je krijgt dan een veel ‘eerlijkere’ weergave, omdat het geheel veel beter faserein blijft. Aldus Van Medevoort.
Eindelijk in de set!
Een goede dac klinkt detailrijk zonder vermoeiend te zijn. Een goede dac is een vrijwel onhoorbaar onderdeel in de keten. Kortom: hij moet niet opvallen, maar gewoon muziek maken van een stel énen en nullen.
Bij de preview zijn we al ontzettend onder de indruk van de DA466. Opvallend is het heerlijke krachtige karakter van de dac. Het laag is vol en strak en het midden en hoog mild en luchtig en zeer goed in balans: niets is prominent of juist te soft.
Gelukkig hebben we dezelfde ervaring in ons eigen systeem. We horen helemaal geen overfris hoog of harde middentonen over de Duo’s. Juist een zeer luchtige milde en energie reproductie van de muziek die we voeden over zowel spdif als usb. (Geen verschil hoorbaar overigens).
Wat nu juist nog meer opvalt is de uitstekende beeldvorming. De DA466 zet een waanzinnig mooi stereobeeld neer. Het beeld is prachtig driedimensionaal waarbij vocalen mooi in proportie zijn en ook goed boven de Duo’s uitkomen. Iets wat we lang niet altijd zien / horen!
Battle
Uiteraard zetten we de DA466 even naast onze trouwe bDAC van Tentlabs. Een dac die 1/3 kost van de DA466. Tentlabs heeft, net als Ad van Medevoort gekozen voor een 16bit / 44 KHz usb-receiver, echter werkt die van Tentlabs in adaptive modus en die van Van Medevoort in asynchrone modus. Een subtiel verschil dat wel zorgt voor een totaal andere layout van de dac-print. Ook upsampled Tentlabs naar 24bit/192KHz om veel verderop te kunnen filteren, zodat het muzieksignaal niet verstoord wordt. In wezen werken de dacs volgens een gelijk principe. Maar hoe klinkt de DA466 ten opzichte van de bDAC?
Na een weekje luisteren en heen en weer switchen moeten we de beker geven aan de DA466. Het beeld is groter en dieper dan bij de bDAC en de presentatie is nog iets vloeiender. Toch… de verschillen zijn niet wereldschokkend. Het prijsverschil wel… maar dat kan gerechtvaardigd worden: de DA466 heeft aanzienlijk meer ingangen: zes, waarbij drie schakelbaar.
Conclusie
De DA466 is een bloedmooie d/a-converter die helemaal in de huidige tijdsgeest past. Hij is enorm flexibel door nagenoeg alle digitale interfaces te bieden: optisch, coaxiaal, i2S, XLR en usb. Daarbij klinkt de DA466 als een klok. Over het gehele frequentiegebied komt de dac coherent over. Combineer dit met een zeer open en strak stereobeeld en je hebt een prachtig hart van een hifisysteem. Absoluut topproduct.
Leuk dat je het even hebt nagetrokken.
Nu weten we het zeker
Ik kon me al niet voorstellen dat 16/48 async zou zijn.
Ook adaptive mode moet geklokt worden, dat kan met een externe XO: http://www.ti.com/lit/ds/symlink/pcm2704.pdf
Dat laat onverlet dat het adaptive mode is en blijft dus moet de DAC zijn tempo aanpassen aan de PC.
Ach… wat heb ik eraan om het niet te checken? Ik kende ook geen 16/48 usb-receiver die asynchroon werkt. Maar ja: je kan het altijd mis hebben.
Toch: ik vind het niet per-sé een zwakte als er een adaptive-mode usb-receiver in zit. De DA466 blijft een dijk van een dac… véél mooier dan veel andere usb-dacs die ik ken die in asynchrone modus lopen. Denk aan de HRT Music Streamer Pro van 499 euro… goed… veel goedkoper, maar wél asynchroon. vM heeft heel veel werk gestoken in voeding, klokken en layout… en dat hoor je er echt vanaf. Maar goed: veel mensen kijken toch naar specs. Ik heb liever luisterplezier dan een lijstje mooie specs ;-)… neemt niet weg dat er inderdaad voordelen zitten aan asynchroon.
Mogelijk ben ik compleet paranoïde maar ik vind het zo?n rare combi 16/48 (dat is meestal een simpele chip van TI of Cmedia) en dan een async protocol?
Die kun je niet programmeren.
Wie heeft die driver ontwikkeld?
Als je dat ding nog in huis hebt:
http://www.thesycon.de/eng/usb_descriptordumper.shtml
Download en run tdd.exe
Ik zie dan (Benchmark DAC1)
Endpoint Descriptor (Audio):
——————————
Value Valuename
0x09 bLength
0x05 bDescriptorType
0x01 bEndpointAddress (Out-Endpoint)
0x09 bmAttributes
Transfer Type: Isochronous-Transfer
Synchronization Type: Adaptive
Usage Type: Data
0x0240 wMaxPacketSize (576 Bytes)
0x01 bIntervall
0x00 bRefresh
0x00 bSynchAddress
Hex dump:
0x09 0x05 0x01 0x09 0x40 0x02 0x01 0x00 0x00
Jij zou dan
Transfer Type: Isochronous-Transfer
Synchronization Type: Asynchronous
moeten zien.
Dag Vincent,
Dank voor de tip. Ik heb hem uitgelezen. Het is een TI. Helaas laat het programma geen serienummer zien. Hij staat inderdaad in Adaptive mode. Toch apart dat de chip extern is geklokt door een superklok van vM. Wellicht een work-around?
Sorry, in goed Nederlands heet dat verouderd.
Benchmark DAC1 deed al adaptive 24/96 over USB in 2007 ($ 1200)
Ayre QB9 async 24/96 USB 2009 ($2500)
Ayre is tegenwoordig class 2 dus 24/192
Ik deel je opinie dat een DAC (veel) meer is dan een protocol maar gezien de 3000,- die VM vraagt verwacht ik meer. Als zelfs Apple overweegt om 24 bits via iTunes te gaan verkopen dan is deze USB implementatie hopeloos gedateerd.
Ik vrees dat deze merken de USB audio boot volledig gaan missen.
Verder is het wel handig om 16 bits opname als 24 bits af te spelen. In theorie kun je 8 bits=48 dB aan volume control gebruiken zonder verlies aan resolutie. Maar dan moet je wel een 24 bits input op de DAC hebben.
Hier verschillen we van mening. Dat is niet erg natuurlijk. Ieder heeft zo zijn eigen eisen / wensen.
Ik begin vooral met luisteren naar hoe een dac muziek speelt. En dat doet de DA466 geweldig. En aangezien ik slechts één album heb dat bestaat uit 24/96-bestanden, is voor mij het nut van een 24/96 chip weggenomen. Ik denk dat ik niet de enige ben. Overigens zijn alle overige inputs van de DA466 wel 24/192, dus mocht het via spdif of optisch mogelijk zijn te koppelen, dan kan dat.
Ik vindt een dac met 6 inputs (eigenlijk 9) waaronder een apart geklokte usb-input voor 3000 euro niet duur. Ik heb trouwens Ad van Medevoort nog aan de lijn gehad: de usb-chip werkt echt asynchroon… je ziet het ook op de print: de chip is extern geklokt.
BTW: de Asus Xonar Essence One is ook 24/192, maar die komt toch echt niet in de buurt van deze DA466… specs zeggen niet alles :-).
de usb-receiver 16bit/44 KHz accepteert en zijn werk asynchroon doet.
Weet je het zeker?
Op de site van VM staat nergens dat de USB async gebruikt.
Wel dat ASRC (asynchrone sample rate conversion) wordt toegepast.
Mijn vermoeden: adaptive mode USB (dat zijn al die obsolete 16/48 implementaties) met ASRC als jitter reductie techniek.
Dag Vincent,
Ik snap je punt. Ik heb echter van Van Medevoort begrepen dat deze usb-receiver in asynchrone modus werkt. Daar ga ik dan ook vanuit. Je zegt dat de receivers obsolete zijn… wat bedoel je daar precies mee?