Linn is al jaren bezig met streaming audio. We kunnen het ons nog goed herinneren dat Linn op de VAD in Veldhoven een demo gaf van de eerste Klimax. Het apparaat speelde de cd-speler compleet weg. Gelukkig heeft Linn daarna niet stil gezeten. Er zijn nieuwe mogelijkheden bijgekomen én de streamers zelf zijn verbeterd. Wij testen de nieuwe Linn Klimax DSM. Een zeer compleet apparaat dat veel meer kan dan alleen streamen.Â
U wenst, wij draaien, moet Linn’s motto zijn geweest toen ze de DSM-lijn in de markt hebben gezet. U wilt een strak ontwerp? Check! (Wat is dit apparaat mooi afgewerkt!) U wilt meerdere digitale inputs? Prima. U wilt hdmi-inputs? Geen probleem. U wilt een mooie volumeregeling? Dat kan. Het resultaat: een voorversterker, dac, streamer en hdmi-switch in één apparaat.
Doodeenvoudig
Nu zijn uitgebreide apparaten lang niet altijd prettig in gebruik. Immers: hoe meer functies een fabrikant inbouwt, hoe meer knoppen er doorgaans op het front verschijnen. En dat wil nog weleens leiden tot verwarring. Dat is gelukkig niet het geval bij de nieuwe Linn Klimax DSM. Daar zit namelijk één knop op. Of beter gezegd: rechtsonder. Dat is namelijk de aan- en uitknop. Verder kunt u helemaal niets op het apparaat zelf doen. Het resultaat: een superstrak afgewerkt blok aluminium met mooie lijnen en een simpel display. Wij vinden het geslaagd!
Er zit een afstandsbediening bij de Linn, maar daar hoeft u eigenlijk helemaal niet mee te werken. Linn heeft namelijk een bijzonder prettige app voor Android en iDevices (iOS) met de naam Kinsky. Er is zowel een smartphone als een tabletversie, waarbij we de tabletversie iets prettiger en intuïtiever vinden dan de app voor de smartphone.
Met Kinsky is het gehele linn-systeem te bedienen. U kunt van input veranderen, het apparaat aan- en uitzetten, volume regelen, spoelen in nummers en van ruimte wisselen.Wilt u meer weten, dan verwijzen we u naar de video van Kinsky. Nu gaan we lekker het systeem installeren!
Met de laptop
Wij hebben een Linn Klimax DSM van art’s Excellence kunnen lenen (dank daarvoor!). Deze is gloednieuw, maar had wel al een configuratie meegekregen, omdat hij een paar dagen heeft ingespeeld in de winkel. Dat scheelt ons weer wat tijd natuurlijk. We besluiten het apparaat wel even te resetten voordat we ermee aan de slag gaan. Dat kan door een klein knopje (fallback) aan de achterzijde in te drukken.
We klikken vervolgens een netwerkkabel in de Linn. Hij geeft direct aan dat hij een netwerk heeft gevonden. Dat zit dus wel goed! Nu downloaden we met onze laptop de Setup Wizard en het programma Konfig. Met deze software is de Linn gemakkelijk te installeren en te configureren. Wat kunt u met Konfig? Nou, denk aan in- en uitgangen inschakelen, hernoemen of de naam van het apparaat wijzigen. Bijzonder handig dus!
Hdmi, netwerk en spdif
De Linn Klimax DSM biedt behoorlijk wat in- en uitgangen. We zien drie hdmi-ingangen en een uitgang. Daarbij nog twee coaxiale ingangen, twee optische ingangen en een ethernet-aansluiting. En niet te vergeten: een analoge, gebalanceerde ingang. Geen rca opvallend genoeg. En wie denkt: waar is usb gebleven; daar komen we nog op terug.
We besluiten zo veelzijdig mogelijk aan de gang te gaan en koppelen de b-Dac met gebalanceerde kabels aan de Klimax DSM. Aan de b-Dac hangt onder meer de Teac cd-speler, settopbox en de htpc. Dan gaat ook nog de spdif-uitgang van de b-Dac naar de coaxiale ingang. Ook gaat de Playstation 3 met hdmi en optisch naar de Klimax. Tenslotte hebben we nog de ethernet-aansluiting. Maar die hadden we al gekoppeld. We kunnen helaas niet gebalanceerd uit naar de Van Medevoort PA333’s, omdat deze geen gebalanceerde aansluitingen hebben. We sluiten deze dus single ended aan. Alle interlinks en netbekabeling zijn van Art Speak. Ook de luidsprekerkabel die naar onze Lentus Audio Duo’s gaat. De filtering komt deels van Art Speak, deel van Kemp.
Songcast
Linn heeft begin dit jaar een leuke nieuwe toevoeging gedaan voor alle streamers: Songcast. Wie Songcast installeert op een pc, maakt van de Linn streamer een soort geluidskaart. Een virtuele geluidskaart weliswaar. Door op de pc aan te geven dat u de Linn als geluidskaart wilt gebruiken, accepteert de Linn de pc als bron. U kiest op de Linn – al dan niet via de app of de afstandsbediening – voor Songcast om de muziek- cq geluidsdata vanaf de pc te ontvangen.
Let wel even op een eventuele firewall: die moet Songcast wel door laten! Wij hebben even de netwerkkaart uit en aan moeten zetten om het werkend te krijgen op onze htpc. Dat kan een Windows-7 probleempje zijn.
Songcast is in onze optiek wezenlijk anders dan streamen vanaf de Linn zelf, want dan moet u met een app de streamer aansturen die vervolgens de data ergens van het netwerk haalt. Nu stelt u bij Songcast gewoon de pc in als bron, waarna u op de pc allerhande programma’s kunt openen om muziek te spelen, of video af te spelen. Net als games, systeemgeluiden, etc. Het is een erg leuk extra’tje wat Linn hier biedt!
Dus wie denkt: waar is de usb-ingang gebleven? Die heeft Linn vervangen door Songcast. Hoe het systeem klankmatig presteert, komen we zo op terug.
Lucht en souplesse
We hebben heel wat zaken om te testen. Hdmi, netwerk, spdif en analoog. Laten we eerst een indruk geven van hoe de Linn in het algemeen speelt. Het is moeilijk om hier niet teveel superlatieven te gebruiken. We vallen namelijk bijna van de bank als we de Linn – na opwarmen – laten spelen.
De Klimax DSM zet echt een geweldig mooi, groot stereobeeld neer. Breed, hoog en lekker diep. Opvallend is de rust in de plaatsing: het staat allemaal bijzonder stabiel, waardoor het geen moeite kost om instrumenten aan te wijzen. Ook bij complexere stukken. Denk aan grotere orkeststukken, of bijvoorbeeld liveconcerten van grotere rockbands.
Dan de klankkleur. Die is er naar ons idee niet. De Linn speelt echt bijzonder neutraal. Zonder scherpte, hardheid of overdreven aangezet middengebied om openheid te suggereren. De Klimax DSM speelt gewoon met een heerlijke openheid en lucht. Het hoog is fantastisch detailrijk zonder ooit scherp aan te doen.
Het middengebied is geheel vrij van ruwheid en beschikt over een natuurlijke warmte. Het laag is heerlijk rond, zonder wollig of bruin aan te doen. Het geheel komt zo natuurlijk en vanzelfsprekend over, dat het bijna niet bijzonder aan doet. Dat klinkt als een negatief punt, alsof de Linn saai speelt, maar niets is minder waar. Juist die rust, vanzelfsprekendheid en neutraliteit maakt deze Linn zo bijzonder. En de Linn weet dat keer op keer te presteren. Ook bij minder goede opnames. En dat is echt een kracht die we waarderen.
Klankverschillen?
Dat de Linn lekker speelt en bijzonder muzikaal uit de hoek kan komen, is wel duidelijk. Maar doet de Klimax DSM dat altijd? Dat is een goede vraag. En het antwoord is ja, maar we hebben wel een voorkeur. De Klimax DSM presteert naar ons idee het beste als u direct streamt. We hebben via coax geluisterd en dat is bijna op niveau van de netwerkaansluiting. Het ligt natuurlijk ook aan de bron, maar we hebben de b-Dac op digitaal gebied toch wel hoog aangeschreven. Guido Tent herklokt alles keurig voordat het weer als spdif de b-Dac verlaat.
Er is opvallend genoeg een behoorlijk verschil hoorbaar tussen Songcast en gewoon streamen. Direct streamen klinkt toch een stuk verfijnder dan als we spelen via Songcast. Hoe dat komt? We gokken dat er nog wat drivers een rol spelen. Dat komt de timing vaak niet ten goede. En dat resulteert weer in wat onrust in de weergave. We vinden Songcast echter wel een leuke aanvulling, maar we hopen dat Linn hier nog wat gaat tweaken, zodat het verschil in kwaliteit wat minder groot is.
Dan analoog. Wederom erg afhankelijk van de bron natuurlijk. Wij hebben de b-Dac gebalanceerd aan de Linn Klimax DSM gekoppeld. En dat klinkt zonder meer goed. Beter dan de Pass Labs X2.5. En dat doet heel eerlijk gezegd een beetje pijn… Maar ja: er is altijd baas boven baas. Klinkt het beter dan direct streamen? Nee, zeker niet. We missen een beetje souplesse en openheid. Maar dat zal aan de b-Dac liggen. Als u een high-end cd-speler koppelt (denk aan een Spectral) dan is het een heel ander verhaal natuurlijk.
Is er een verschil in analoog en coaxiaal bij de b-Dac? Ja… digitaal klinkt de Tentlabs b-Dac mooier. Dat is ook logisch, want zo is de signaalweg korter en hoeven we de analoge eindtrap niet te gebruiken. In plaats daarvan laten we de Klimax als dac werken. En dat is dus mooier.
Tenslotte hdmi. Dat is een leuke, want we hebben de Playstation zowel optisch als via hdmi aangesloten. Wij zijn hier heel snel uit: hdmi is vele malen beter in dit geval. Meer body, meer openheid, meer rust en meer detail. Dat is opvallend, want in veel gevallen prefereren we spdif boven hdmi, omdat bij hdmi er doorgaans sprake is van meer jitter. En dat is hoorbaar in de vorm van onrust en een waziger stereobeeld. Toch grappig dat Linn dus beter omgaat met hdmi bij de Playstation.
Conclusie
Het is een lange recensie geworden. Maar er is ook zoveel over de Linn Klimax DSM te vertellen. Mede omdat het zo’n veelzijdig apparaat is. Hij kan eigenlijk alles behalve dan als eindversterker fungeren. Vaak betekent dat, dat het apparaat alles een beetje kan. Niet bij deze Linn! De Klimax DSM doet alles bijzonder goed. En mede daardoor zijn we zo gecharmeerd van dit systeem. Ja, hij is kostbaar. Maar toch vinden we dit een 5-sterren product. Waarom? Alles is tot in de puntjes verzorgd. Het oogt goed, klinkt goed en bedient perfect… de Klimax DSM is gewoon af. Punt!
Waar moet je vandaan streamen ? Ik zie nergens sites met hoogwaardige bestanden.
Je streamt als het goed is vanaf je nas. En er zijn toch wel wat sites om high-res te downloaden. linn heeft high-res, Naim, HDTracks, B&W, etc…