Parels worden niet alleen geboren, ze worden ook gemaakt en gekweekt. Door mensenhanden. Ook maken we helden. Virtueel. En soms ook benoemen we een persoon van vlees en bloed. Maar hoe zit het met hifi? Wij kunnen wel een paar helden noemen. U ook? Wij dagen u uit om de Benchmark DAC2 HGC te proberen en daarna uw mond te houden tegen hifi-vrienden en kennissen!
We verraden ons enthousiasme in het intro al. Maar ja: hoe is het ook mogelijk de mond te houden na het spelen met de Benchmark DAC2 HGC (geleend van Helios). Het is simpelweg een fenomenaal apparaat. Veelzijdig, technisch prima uitgevoerd, muzikaal en… ja, met een vlekje hier en daar. Maar is dat erg? Nee: natuurlijk niet. Het maakt hem juist wel ‘menselijk’. Niemand is perfect. En dat zorgt er veelal voor dat een apparaat, gemaakt door mensen, ook niet perfect is. Zou ook saai zijn, nietwaar?
Modern
We leven in een tijd van computers, streaming, wifi, usb, DSD, high-res en ‘personal audio’. Benchmark beseft zich dat maar al te goed en springt in op deze moderne markt. Eigenlijk doet de DAC2 HGC alles behalve het streaming gedeelte. U kunt de DAC2 op een computer aansluiten via usb, of natuurlijk via coax of een optische verbinding. Helaas geen bnc en opvallend genoeg ook geen AES/EBU. Dat zullen sommige gebruikers wel kunnen missen.
Daarbij heeft de nieuweling, net als zijn voorganger, een tweetal hoofdtelefoon-aansluitingen (één ervan kan na aansluiten de line-out muten) en een tweetal analoge ingangen. Hoezo flexibel? Wilt u trouwens geen hoofdtelefoon? Dat kan, er is een versie zonder. Net als dat er een versie is met alleen digitale inputs.
Uitsturen kan zowel via cinch als via xlr. Handig is dat de Benchmark een tweetal single-ended uitgangen heeft (2 x stereo), zodat bi-ampen ook kan met een tweetal stereo eindversterkers. Zo draaien wij sinds kort, dus het komt goed uit.
Hybride
HGC staat voor Hybrid Gain Control. En dat slaat weer op de volumeregeling van deze Benchmark DAC2. De volumeregeling is gesplit tussen een digitale en een analoge regeling. De twee analoge inputs blijven netjes analoog bij de Benchmark. Deze gaan niet door een A/D-converter zoals bij veel apparaten het geval is. Denk aan de NAD Direct Digital-serie. De digitale inputs upsampled de Benchmark allemaal naar 32 bit om de overhead te gebruiken voor de volumeregeling. Zo kan ook high-res materiaal zonder verlies geregeld worden. Tenminste: theoretisch.
Het is een slimme methode om het volume te regelen. Veel dacs samplen naar 24 bit en gebruiken de overhead. Dat is prima voor normale cd-kwaliteit, maar niet voor high-res wat van zichzelf al 24 bits is. Wat er dan gebeurt is dat de digitale regeling bits gaat weggooien om het materiaal zachter te maken. Dat gaat ten koste van dynamiek en beeldvorming: het wordt platter. Niet bij deze Benchmark dus.
Intern
Wat zien we onder de kap? Allereerst een Xmos fpga voor de usb-ingang. Dan een tweede fpga van Xilinx: de Spartan 6. Dit zal de dsp zijn die al het digitale audioverkeer regelt. Als converter een ESS 8-kanaals dac (9018S) die als quad stereo geconfigureerd is. Aan de digitale ingangskant nog een Burr Brown SRC4392I sample rate converter / digitale receiver. Uiteraard heeft Benchmark netjes aparte klokjes voor 44,1 en 48 kHz (en meervoud daarvan).
De voeding is van een schakelend type, wat we jammer vinden. Maar deze is wel van een nette soort. Er wordt bij de ingang ontstoord en er zit netjes een kap overheen om troep buiten en binnen te houden. Het lijkt er wel op dat alles vanuit één voeding komt.
Installeren
Wij testen de Benchmark DAC2 HGC op onze vernieuwde Alpha HTPCÂ (met Xbmc en Foobar voor DSD), een tweetal Dion Audio SD60’s en een set Bowers & Wilkins PM1’s. Bekabeling is van AudioQuest (Rocket 88 speakerkabel, Forest USB en Diamondback interlinks). Lichtnet is geregeld door Kemp.
Het installeren van de usb-driver is even een apart verhaal. Standaard staat de dac op usb class-1, wat zorgt voor plug and play. Maar wie graag high-res en DSD wil spelen, moet toch echt de class-2 driver met DSD ondersteuning installeren. Dat lukte ons maar niet. Totdat we even de handleiding pakken en zien dat we de dac eerst in Class-2 moeten zetten. Even de twee input-knopjes vasthouden en klaar is Kees. Daarna installeert de driver zonder problemen.
Open en body
We hebben zowel via de T92 voorversterker van Dion Audio gespeeld (buizen) als direct vanaf de Benchmark DAC2 HGC naar de SD60’s. In beide gevallen is de signatuur van de Benchmark goed hoorbaar: open, inzichtelijk en een vleugje ‘body’; het laag is krachtig en rond, maar wel strak. Echt een knappe, naar ons idee perfecte, balans.
We hebben uiteindelijk de T92 weggelaten, om een dubbele volumeregeling te voorkomen. Opvallend is dat de Benchmark een uitstekende voorversterker blijkt te zijn. Zeker ook gezien het feit dat er een functionele, prettige afstandsbediening bij zit. Iets wat veel fabrikanten voor het gemak maar even vergeten. De originele DAC1 heeft overigens ook geen afstandsbediening. Veel consumenten zullen deze extra wel prettig vinden, gokken we.
DSD versus PCM
Aangezien de DAC2 zowel DSD als PCM-bestanden kan afspelen, ligt een test met beide formaten voor de hand. Tsjonge, wat is dat lastig zeg! We hebben een aantal testbestanden van Channel Classics gebruikt (meegekregen op een usb-stick), waarbij zowel de DSD-bestanden als de PCM-versies te gebruiken zijn. Dat maakt een vergelijk wat gemakkelijker. Overigens heeft ook 2L een aantal bestanden en zijn ze op de website van Ayre te verkrijgen.
Het opzetten van DSD verschilt per mediaspeler. Voor Foobar vindt u de handleiding hier. Wij hebben héél goed moeten luisteren om verschillen te horen. En eerlijk gezegd kan ik niet een voorkeur uitspreken. DSD lijkt wat soepeler, PCM lijkt wat transparanter. Uiteindelijk kiest redacteur in kwestie lekker voor high-res PCM, omdat het simpelweg veel beter ondersteunt is en er véél meer muziek in te verkrijgen is. Kwalitatief ligt het zo ongelooflijk dicht bij elkaar (in ieder geval bij deze converter) dat het meer een kwestie van smaak is dan beter of slechter.
Nooit analytisch
De Benchmark DAC2 HGC is een zeer detailrijk apparaat met een opvallende openheid in inzicht in muziek. Echter zal de DAC2 nooit vervallen in analytisch. Wel kan het scherp worden als de opname te bar is. Logisch: crap in, crap out… Toch weet de DAC2 meestal wel raad met de digitale muziekstroom. Vaak beter dan de M51 die we in het hoofdsysteem gebruiken. Een dac die ongeveer in dezelfde prijsklasse valt. De NAD is prachtig, maar soms ook écht onverbiddelijk. Dat is deze DAC2 niet…
Gaan jullie misschien binnenkort de nieuwe DAC3 reviewen?
ik ben ook vragende partij, komt er een review van de dac 3?
Nog een leuke aanvulling Jaap. Vooral voor popliefhebbers lijkt me het aspect dat de Benchmark in het digitale vlak een headroom heeft van zo’n 3,5dB een belangrijk argument. Dit vooral vanwege de nog steeds voortdurende loudness-war
Dag Bert,
Dat is inderdaad interessant. Goede toevoeging!
Dag Jaap,
Dank voor je uitgebreide antwoord! Is de M51 in jouw beleving naast snel en analytisch ook nog wel muzikaal?
Andere vraag, ken je de Onkyo P3000R ook? Gelijksoortig apparaat wat mij ook aanspreekt.
Ik ken de Onkyo, maar heb hem niet gehoord. Daar kan ik dus weinig over zeggen. De M51 is zeker muzikaal. Maar de sound moet je aanspreken. De DAC2 is meer een allemansvriendje.
Dag Jaap, zou je iets meer kunnen vertellen over het verschil tussen deze dac en de M51? Beide staan op mijn wanted list.
Dag Maarten,
De M51 werkt op basis van de Direct Digital-technologie van NAD die weer de Zetex-chipset daarvoor gebruikt. De M51 heeft echter geen eindtrap, wat de M2 of C390DD wel heeft. De rest is nagenoeg gelijk. De M51 heeft hdmi-in, coax in, optisch in en usb (even zo uit mijn hoofd). Verder zowel single ended als balanced uit. De volumeregeling van de M51 is ook behoorlijk slim. Hij sampled alles naar 35 bit om deze overhead weer te gebruiken. Mede daardoor kun je straffeloos zeer zacht spelen. Net als bij de Becnhmark. De Benchmark sampled naar 32 bit.
De M51 heeft geen analoge ingangen. De Benchmark wel. Ook heeft de M51 geen hoofdtelefoon-uitgang, wat de Benchmark wel heeft. De M51 heeft echter 2 x hdmi in, wat ik erg prettig vind. Of deze ook i2s accepteert, moet ik nog even uitvogelen. Zou wel leuk zijn. (Zou moeten kunnen volgens de handleiding: http://www.nad.nl/downloads/Datasheet_M51.pdf)
Klankmatig is het verschil behoorlijk. De M51 is bloedsnel en bijzonder open. De Benchmark is wat gemoedelijker, maar ook erg detailrijk. Het is een kwestie van smaak. Ik zou ze graag beide naast elkaar willen. Maar ja… budget :).