Home Jamo R909

Jamo R909

0

Ik stap met bloedende oren de luisterruimte uit. De afgelopen drie uur heb ik noodgedwongen met gebarentaal mezelf uitgedrukt. En die gebaren bestonden slechts uit het simuleren van een volumeknop en totale verbazing.

De open Jamo R909… bruut… op heel veel vlakken.

Casus: iedereen heeft het ontzettend naar zijn zin, de drank vloeit rijkelijk en de muziekkeuze gaat steeds meer in de richting van de dansbare stukken. Maar dan: het volume staat al een eind richting maximum, maar het mag nog nét dat tikje meer. De luidsprekers en versterker ?zeggen? echter: wij kúnnen niet meer! Wat doe je?

PA of High-end?
Je koopt een stel Jamo R909 luidsprekers met een Bryston voor- en eindversterker. Waarom? Dit kan ? kort door de bocht ? exorbitant hard zonder een krimp te geven. De inleiding meldde het al: ik heb drie uur lang  geprobeerd de set te pijnigen, maar het waren mijn oren die zich met het oog op een toekomst in de HiFi-wereld, gewonnen moesten geven. De volumeknop stond op 12 uur (het maximum voordat een ?normale? set gaat clippen), maar de installatie keek me gapend aan en lachte me uit met: ?is dat alles?? Ik lieg niet als ik zeg dat de versterker lauwwarm was. De volumeknop kon met gemak nóg verder.

Ik hoor je denken: heeft hij het nu over een PA-systeem of een high-end HiFi-set? Nou, dat vroeg ik me ook af, want HiFi kan over het algemeen helemaal niet hard. Niet dat ze bij fluistervolume stoppen, maar ze zijn gebouwd op verfijning, definitie en beeldvorming. Iets waar een PA-systeem niet aan doet. Die hoeft over het algemeen alleen maar hard te kunnen? althans dat is de praktijk. De R909 is echter de nieuwe referentieluidspreker van het  Deense Jamo. En met een prijs van ?10.000 voor een set is dit zonder twijfel een high-end product.

De Bryston-versterking die importeur Mafico erbij leverde, bestond uit een BP26 voorversterker met externe voeding (? 3.990) en een 4B SST eindversterker (? 4.290). Ook niet verkeerd. Als bron is een April Music Eximus cd10 CD-speler (? 5.400) gebruikt. De bekabeling bestond uit Kemp netbekabeling en Siltech New York interlinks en luidsprekerkabel.

Openluchtconcert
Luidsprekers zijn er in alle soorten en maten. Je hebt: magnetostaten, dynamische systemen, elektrostatische luidsprekers, hybride-systemen, open systemen, gesloten systemen, basreflex; ik kan nog wel even doorgaan. De R909 is een dynamisch systeem met een open kast. Maar een kast helpt toch? Ja, dat klopt, maar het werkt ook tegen, omdat er bijna altijd resonantie en kleuring optreedt. Jamo heeft de kast gewoon weggelaten om deze resonantie en kleuring geen kans te geven.

Maar zoals dat gaat in het leven: elk voordeel heeft een nadeel. Zonder kast is er geen klankkast die met name in het laaggebied een handje kan helpen. En die heb je wél nodig om met enig rendement laag op te wekken. Het  gevolg: er zijn twee gigantische vijftien inch woofers per luidspreker nodig om de kamer als klankkast te kunnen gebruiken. Maar ja, twee vijftien inch woofers zorgen voor de nodige vibraties. Om stevigheid te creëren een is dus een loodzwaar chassis en een grote, zware voet voor de stabiliteit nodig. Het gewicht: 63 kilogram per luidspreker. Grote jongens dus, die R909?s.

Veelvraat

Ziet er vreemd uit he? Zo’n open zijkant zal zeker kijkers trekken. Door de open opbouw heb je wel héél veel vermogen nodig.

En grote jongens hebben veel energie nodig om te spelen. Nu zijn een gevoeligheid van 89dB en een weerstand van 4 ohm niet bijzonder, maar tijdens de test bleek dat de Jamo?s wel degelijk een lastige belasting vormen.  Voordat we de Bryston-set aan de Jamo?s koppelden, hebben we eerst een AVI Laboratory Series Pre Amplifier met twee Restek Extract mono?s laten samenwerken met de Jamo?s. Dat liep niet helemaal als gepland. De  Extract?s hielden het op een aardig volume, precies een half uur uit, voordat ze door de gegenereerde hitte in de beveiliging schoten. En dat was twee keer 180 watt in 8 ohm: 300 in 4 ohm!

De Brystons leveren meer power: veel meer. 300 watt in 8 ohm en 500 in 4 ohm. Daarbij komt dat de koeling van de Bryston wat beter geregeld is. De Resteks waren overduidelijk onderbemeten op dat vlak, want thuis   hadden ze het ook zwaar, al sloegen ze daar een stuk minder snel in de beveiliging. Niet zo gek met twee ?bescheiden? Magnepan 0.6?en.

Onvermoeibaar duo
Het advies van Mafico om een stel Brystons op de Jamo R909 aan te sluiten, kwam dus niet zomaar uit de lucht vallen, al komen beide natuurlijk uit hetzelfde importeurshuis. De voorversterker, de BP26, representeert de  top van Bryston. Bij de voorversterker wordt de MPS2 externe voeding geleverd die middels een aparte, bijgeleverde kabel de voorversterker van de nodige energie voorziet. De externe voeding kan overigens meer  componenten van stroom voorzien, vier stuks om precies te zijn. Mocht je willen uitbreiden, dan is dat mogelijk.

De voorversterker heeft verschillende varianten waarbij de verschillen met name in de phono- en dac-modules zitten. Zowel MM als MC zijn mogelijk. Kies je de DAC-variant, dan krijg je twee coaxiale ingangen. De DAC up- (96 kHz) en oversampled (8 keer). De BP26 biedt dus een ruim scala aan in- en uitgangsmogelijkheden. Zowel cinch als XLR zijn beschikbaar. Bovendien is de BP26 écht gebalanceerd, en niet semi-gebalanceerd. De 4B SST is, net als de BP26, volledig gebalanceerd opgebouwd en is een goede partner voor de BP26. Ik heb voor de test de single-ended ingangen gebruikt. De BP26 heeft een vermogen van 300 watt in 8 ohm. Het verdubbeld niet, maar met 500 watt in 4 ohm, laat Bryston zien dat het de BP26 een flinke en stabiele voeding heeft meegegeven.

Tegen de muur
De standaardregel voor de zogenaamde ?sweetspot? is dat je een gelijkzijdige driehoek moet creëren met de luidsprekers. Dat heb ik in eerste instantie ook gedaan met de Jamo?s. Dat klonk echter niet helemaal lekker. Het  klankbeeld was hard en vooral erg kaal met een paar ?vieze? pieken in het middengebeid. Het kale laaggebied was daar zonder twijfel debet aan. Na wat schuif- en draaiwerk ? de Jamo?s moeten, licht ingedraaid, minimaal een  meter van de zij- en achterwand staan ? kwam ik tot de conclusie dat deze Jamo een heel ander idee heeft van de ideale zitplek. Ga bij deze Jamo?s maar een flink stuk naar achteren?ja: tot bijna tegen de achterwand. Dáár vind je de sweetspot.

Met front wat minder mooi… gewoon weglaten dus!

Eenmaal uitgevogeld wat de goede zitplek is, wordt het tijd om wat plaatjes te draaien om te bepalen wat deze Jamo?s en Brystons kunnen presteren. Direct merkbaar is dat het laag ongelooflijk strak is van deze combinatie uit  het Mafico-huis. Het Canadese Bryston weet wel raad met de vier keer 15 inch aan woofer. Bij Chicane?s ?Saltwater? wordt een mooi warm en rustig plaatje neergezet dat bij uitspattingen mooi gecontroleerd over komt.  Geen losse woofers die een wollen deken over je heen leggen, maar een strak plaatje. Als ik ?Khioba? in de Eximus leg, laat het systeem weten dat het prima met wat elektronische muziek om kan gaan. Het boeiende  debuutalbum van de Tsjechen wordt perfect geplaatst. De verschillende effecten krijgen een mooie plaats in de ruimte voor, achter en naast de luidsprekers.

De Jamo?s zijn echter niet helemaal perfect. Bij een van mijn   favoriete nummers uit het vocale genre: ?Dirty little secret? van Sarah McLachlan, mis ik een stukje verfijning. Ik heb dit nummer op veel sets gehoord: erg goede én erg slechte. Ik durf te stellen dat dit nummer op verfijning is gestoeld: subtiele details en emotie. De Jamo?s hebben ruim voldoende detail en de plaatsing is érg goed, maar het mist dat laatste beetje verfijning dat zorgt voor magie. De versterkercombinatie heb ik ook in combinatie met een stel Final?s gehoord en dat was in één woord magie. Al hoorde ik dat de eindversterker van tijd tot tijd wat grof te werk ging. Een Pass Labs gaat subtieler om met de fragiele stroompjes. Maar de globale indruk was meer dan prima en het bewijst dat deze Brystons beter kunnen presteren dan dat ze hier laten horen. Het gemis aan verfijning mag je zoeken in de Jamo?s. Als ik echter ander genres in de speler leg die wat minder vergen op dat vlak: blues, elektronische muziek, rock, dan laat de set zijn absolute kracht zien: dynamiek, kamervullend stereobeeld en probleemloos volume creëren. Dit is een set die je niet met fluwelen handschoenen moet  aanpakken. Dit is een set om mee te feesten!

Conclusie
De set heeft een aantal grote pluspunten en een paar minpunten. De pluspunten uiten zich in een bijzonder strakke weergave en een ongelooflijk precies en diep stereobeeld met aan de luidsprekerzijde ook een  indrukwekkend oplossend vermogen. Op dat gebied kan de set zo mee in de top. Minder goed is de fijngevoeligheid en subtiliteit van het geheel. Niet dat de set met de botte bijl te werk gaat, maar in vergelijking met de  concurrentie, mist het systeem toch een vleugje verfijning.