Home Impressie Mutec REF 10 klok

Impressie Mutec REF 10 klok

8
Mutec REF-10 clock

Nerdy’er dan dit gaat het niet worden, schatten we in. Een test van een referentie-klok… En daarbij: is het wel hoorbaar? Immers: het gaat om een klok! We gaan het eens proberen bij Helios in Haarlem. Die zet er ook nog een Grimm en Lynx naast… 

Klokjes… we hebben er niet vaak over geschreven.  En dat terwijl het een behoorlijk belangrijk – veelal geïntegreerd – onderdeel is in een digitaal apparaat. Denk aan een streamer (met dac) of cd-speler, tv, etc. Een klok zit natuurlijk ook in een reclocker of in de keten van een studio waarbij een reference-clock wordt ingezet om apparatuur perfect te laten samenwerken (synchroniseren).

De functie van een klok – in het kort – is aan te geven wanneer een sample omgezet moet worden. Dus de ‘1’ of de ‘0’ van het digitale signaal dat door de d/a-converter gaat. Met dit in het achterhoofd is het dus cruciaal dat de klok heel stabiel is en blijft. Gebeurt dit niet, dan spreken we over jitter; een afwijking in een signaal dat constant hoort te zijn. En jitter zorgt voor amplitudevervorming. Heel vervelend…

Symptomen

Hoe is jitter hoorbaar? Wij horen vooral (onnodige) scherpte, een platter stereobeeld en onrust. Dit is vooral merkbaar als u schakelt tussen een goede dac met lage jitter en een matige dac met hogere jitterwaarden (dus een slechte klok).

Is jitter dan niet weg te nemen met allerhande truuks? In zekere zin wel. Denk aan upsampling of buffering en interne reclocking. Dat kan jitter verlagen, omdat je in feite een nieuw signaal opbouwt. Echter: het is niet zaligmakend. En we zijn nu nog steeds in het digitale domein waar jitter nog geen heel grote issue is… Dat komt pas als we naar analoog gaan. Immers: nu moeten de 0′ en en 1′ op het juiste moment worden omgezet. Als het digitale signaal geen strakke klok heeft, krijg je vervorming.

Mutec REF 10

De Mutec REF 10 (3600 euro) is een professionele masterclock met een reference clock van 10 MHz. De klok is onder meer te gebruiken met de Mutec MC3+ reclocker die we eerder hebben getest. Een waanzinnige upgrade voor menig dac. De Mutec REF 10 biedt acht outputs, 2 x 50 Ohm en 6 x 75 Ohm. Allen zijn BNC connectoren. Het spreekt voor zich dat het te klokken apparaat compatible moet zijn met een 10 MHz clock.

Wij hebben de REF 10 getest in combinatie met de Mutec MC3+ reclocker die via een AES-verbinding een Benchmark DAC3 HGC voedt. Deze stuurt een analoog signaal een Benchmark HPA4 in. Deze stuurt vervolgens weer een tweetal ATC SCM100A actieve luidsprekers aan. Een mooie, transparante keten met een ongekend mooi middengebied.

Als bron draaien we vanaf een pc met een professionele Lynx geluidskaart met AES uit. Die gaat de MC3+ reclocker in. Zo kunnen we met en zonder referentie-klok testen. We hebben in een later stadium ook de Lynx kaart direct geklokt via de REF 10 met gelijke resultaten.

We hebben drie tracks waarmee we testen. Een stuk degelijk opgenomen pop, een stuk live en een ‘rommelig’ stuk jazz. Vergeef ons dat we de namen niet meer weten (stom: niet genoteerd).

Damn

Via de MC3+ die de boel reclockt klinkt het allemaal gewoon degelijk en netjes. Beter dan de DAC3 los. Maf: want we zitten nog steeds in het digitale domein. Blijkbaar reclockt de Mutec MC3+ zo goed dat het een hoorbare verbetering brengt op de Benchmark-dac. Als we vervolgens de REF 10 in de keten opnemen… wow! Wat gebeurt hier!?

Ineens horen we een scheper en losser stereobeeld, meer vloei… meer ‘echtheid’. En vooral bij de live-opnamen hebben we direct het gevoel erbij te zijn. De akoestiek van de zaal is veel beter verweven in de muziek. Dit is ontzettend lastig te beschrijven, omdat het niet zozeer om detailniveau gaat. Of goed en slecht. Het is met de klok gewoon … tsja: organischer? Analoger (bah… maar ja… gebrek aan een beter woord). Echter… meer in balans.

Conclusie van deze – korte – test is: ja… een klok is écht heel goed merkbaar. Het tilt de hele set van heel goed naar: geweldig en spannend. En wie wil dat nu niet?

De rest?

Maar we hebben nog twee andere kloks staan. Want: is er nu een verschil tussen klokjes? Zeker! Heel zeker!

Het gekke is: er is zelfs een klankkleur en presentatieverschil. De Mutec REF 10 is een redelijk warm getinte, maar mooi vloeiende klok (als je dat kan zeggen). De Grimm CC1 is meer layed back. Het stereobeeld is iets meer naar achteren. En het is iets minder sprankelend en dynamisch. Weet dat het om nuances gaat…

De Lynx… is wat meer gefocust op het midden. Iets meer punch dan de Grimm, maar minder spannend dan de REF 10. Wij neigen naar ofwel de Grimm, ofwel de REF 10, waarbij de REF 10 wat spannender is. Niet te negeren als er muziek op staat. De Grimm is wat minder punchy en energiek in onze test.

Mutec REF-10 clockConclusie

Wat een nerdy test. Maar wat interessant om zo direct te vergelijken. Nu kennen we het belang van een degelijke klok. Maar we hebben nooit een goede referentieklok kunnen beluisteren, laat staan vergelijken. Deze sessie bewijst dat ook dat een hele boel kan doen. Weet wel dat er bar weinig dacs pf spelers met een klok-ingang zijn. U zit dan toch in de regionen van dCS. Maar ja: voor wie toch eens wil spelen. Plaats er een Mutec MC3+ tussen en klok die!

Winkels met Mutec

Emrikweg 25
2031 BT Haarlem, NL

8 REACTIES

  1. Hallo Vincent, mooi artikel inderdaad, bedankt voor de URL.

    Erg interessant is de tekst over Interface-induced jitter.
    SPDIF is en blijft een analoge verbinding. Er vindt géén bit-count of reconstructie plaats. Dat kan alleen bij Twisted Pair IP. (Re)constructie kan alleen nádat het signaal is binnengekomen en gedigitaliseerd. En heeft een check op het origineel dus geen zin en kan die ook niet meer plaatsvinden omdat er geen controle informatie mee wordt gestuurd bij SPDIF.
    De samplerate van de audio-stream is de clock en de draaggolf volgens aloude UHF normen (radiofrequente signaalverwerking).
    Wanneer een geleider van dit SPDIF signaal, waarin de informatie als een blokvorm wordt verstuurd, niet goed wordt getermineerd (75 Ohm) treedt altijd deze jitter op, ongeacht de lengte van de geleidende coax kabel.
    Er MOET een 75 Ohm BNC terminering zijn, met eventueel een RCA 75 Ohm verloop, om dit probleem in de basis te voorkomen.

    Probeer nu maar eens bij de ons bekende kabelaars zo’n getermineerde kabel te vinden!!! En wanneer je er al één vindt bestaat de kabel uit Litzen, dat is lekker soepel, maar is dan dus ook geen coax meer . . . . .

    Al die COAX kabels met eenvoudige of bijv WBT/Eichmann etc. RCA connectoren veroorzaken dus deze vorm van jitter, ongeacht hoe duur deze dingen worden verkocht en welke blabla verhalen er omheen zitten.
    Op Wikipedia staat een erg heldere beschrijving van SPDIF en coax. Zo werkt het en vooral: Kan het alleen maar werken.
    Ik heb zelf de kabel even gemaakt, je weet niet wat je overkomt . . . . . . . .

    Dat een externe clock dus niets toevoegt is dan eigenlijk ook wel logisch. Elke extra verbinding die je in audio-keten maakt, zorgt voor jitter (Shannon et all)

    Veel luisterplezier
    Theo

    • schreef
      ???
      Ja, vraagtekens !
      Waar coax gebruikt wordt is het gebruikelijk om de goede afsluitimpedantie te gebruiken.
      Dit geldt voor de kabel, maar ook voor de pluggen.
      Bovendien heeft de zendende kant die impedantie, maar ook de ontvanger zodat er geen reflectie optreedt. Een aparte afsluiting is dus niet nodig resp. fout.
      Een test met microfoonkabel is dan ook buiten alle proporties, als HiFi fanaat zak je dan door de mand!!!
      ??? geldt bovenstaande niet meer voor de coax verbinding voor geluid?

      Jitter ongeacht de lengte?
      De genoemde reflectie is lineair (in tijd) wél afhankelijk van de lengte.
      In vervlogen tijden van de analoge TV was dit zelfs zichtbaar op de beeldbuis !
      groet Toon

        • nog een aanvulling. Ik heb voor de tweede maal de wandeling gemaakt van haarlem ns naar ‘de winkel’. Daar heb ik ook de ref 10 en de mutec kunnen beluisteren. Want ik wilde toch eens weten hoe groot het verschil was. En ja. Nu staat hij hier thuis. Ik heb de tv en de laptop er op aangesloten. En ook met tv kijken. RUST. Dat is zowiezo het grote verschil. Afhankelijk van de opname, hoor (of neem je waar) je veel of weinig effect in het stereobeeld. Ook heb ik de mc3 plus met betere usb kabel en macbook pro met itunes (ander software is anders naar mijn idee, Ik hoor wel verschil maar vind het niet beter ofzo) vergeleken met de dcs netwerk bridge. Ja de netwerk bridge is beter op alle fronten. Die zet de stem echter voor in. En de mutec mc3 + zet de stem achterin. Maar bij redelijk platte opnames is het verschil verduiveld klein.