We horen het nog weleens op beurzen: wav klinkt beter dan flac. Gevolgd door commentaar en inzichten van mede – en tegenstanders. Wat is wav? Wat is flac? Kunnen er wel verschillen zijn in geluidskwaliteit? leest u maar verder…
Laten we rustig beginnen, aangezien dit een behoorlijk technisch verhaal kan worden. Om in te stappen gaan we eerst uitleggen wat wav en flac is.
Muziek
Heel simpel gezegd: wav en flac zijn twee bestandsformaten waarin muziek ligt opgeslagen. Het zijn dus muziekbestanden. Net als mp3, wma, aiff, ogg, et cetera. Waarom pakken we dan nu wav en flac eruit? Omdat vaak de discussie is welke beter klinkt. Beide formaten worden veel gebruikt door muziekliefhebbers.
Bestanden en codecs
Wav (wave) is ontwikkeld door Microsoft en IBM en is doorgaans een directe kopie van de pcm-track (de bits en bytes) op een cd. Hoewel het mogelijk is compressie toe te passen in wav, wordt dat zelden tot nooit gedaan. U kunt wav daarom ook het beste zien als een directe kopie van een muziekbestand dat op een cd staat.
Flac staat voor Free Lossless Audio Codec. Zoals de naam al zegt, is flac lossless: verliesloos. Dat terwijl het bestand wel kleiner is dan het origineel. Een compressie van 40 procent is prima haalbaar met flac.
Wat zegt het woordje codec in de naam flac? Codec staat voor encoding / decoding (encoderen en decoderen) of compress / decompress. Om compressie mogelijk te maken, moet een stuk software (de codec) een algoritme toepassen: een berekening. Dit heet encoderen. Eenmaal toegepast, moet het ook mogelijk zijn om het origineel weer terug te berekenen: decoderen. Decoderen begint als u het muziekbestand afspeelt, al is het met de flac-frontend software ook mogelijk om er weer een wav-bestand van te maken.
Lossless
Codecs zijn ongelooflijk gecompliceerde softwarepakketten. De algoritmes erachter zijn dusdanig complex dat u hoge wiskunde moet hebben gestudeerd om de berekeningen te begrijpen. Het gaat te ver om alles in dit artikel te bespreken (en wij hebben ook geen hoge wiskunde gestudeerd). Echter, om toch enig inzicht te krijgen in hoe flac werkt, zullen we de basis uitleggen.
Een lossless codec moet een muziekbestand verkleinen, zonder dat er informatie verloren gaat. Om dat te kunnen doen, maakt flac eerst samples van het origineel. Heel simpel gezegd, hangt de codec aan deze samples een serie nummers. Deze nummers worden opgeslagen en vervolgens gecomprimeerd.
Om nog betere compressie te krijgen, kijkt de codec naar passages of scenes die gelijk zijn. Daarvoor maakt het gebruik van ‘run length encoding‘. Een stilte, lange toon wordt daardoor vervangen door één sample dat een x-aantal herhalingen krijgt.
Exact gelijk
Flac is nog het beste te vergelijken met winzip. Winzip kent gelijke technieken, alleen is het niet zo geschikt voor het comprimeren van muziek: het algoritme begrijpt muziekstructuren niet zo goed. Echter: wat flac en winzip beiden doen, is iets inpakken op een dusdanige manier dat na het uitpakken van het archief de uitkomst exact gelijk is.
Om fouten bij het in- en uitpakken te voorkomen, zit er een check in de codec en in de bestanden: MD5. Zowel bij het encoderen als bij het uitpakken (niet afspelen!) wordt de check gedaan om fouten aan te tonen… en te voorkomen. Gaat er iets mis – lees: is het ingepakte bestand anders dan het origineel – dan geeft flac een foutmelding.
Verschillen?
Theoretisch mag er geen verschil zijn tussen een flac- en een wav-bestand.  Toch zijn er mensen die beweren dat ze verschillen horen tussen wav en flac. Wij zijn wel benieuwd hoe dat mogelijk zou zijn. Als er een verschil is, zou dat op een paar plekken tot stand kunnen komen.
1. Het ingepakte bestand is anders
2. De codec pakt verkeerd uit
3. De pc maakt fouten bij afspelen
Punt één is gemakkelijk te bewijzen: pak een wav-bestand in, encodeer het met de flac-codec, decodeer het weer (omzetten naar wav) en vergelijk het met het originele wav-bestand. Daarmee is punt twee ook meteen aangepakt.
We hebben – om te kijken of er verschil is – een nummer van Blof gepakt: Kauwgom, thee en wierrok. We hebben deze van de originele cd geript in wav. (Met EAC) Die hebben we in EAC ingeladen in de wav-comparison tool. Deze wav hebben we vervolgens met dbpoweramp geconverteerd naar flac… en weer terug naar wav. In de EAC comparison-tool hebben we dit wav-bestand ter vergelijk aangeboden. Mocht er iets misgaan bij het omzetten en terugconverteren, dan moet EAC een verschil zien. Wat blijkt: geen enkel verschil! Geen enkele sample, bit of byte staat verkeerd.
Heel leuk en aardig, maar ter vergelijk hebben we ook een wav omgezet naar mp3 320 kbps en weer terug naar wav. En die twee bestanden hebben we ook vergeleken. Het plaatje spreekt voor zich: 581 missing samples, of samples die verkeerd zijn. Dus het verschil tussen wav en mp3 is er wel degelijk. Ook op relatief hoge bitrates! En dat maakt het ook heel goed mogelijk om verschil te horen (een verschil dat vrij gemakkelijk hoorbaar is op een goede hifi-set overigens).
Dan nu punt drie. Deze is eigenlijk niet te bewijzen. Pc’s verschillen. Net als de software. Bovendien zouden we ook niet weten hoe een fout van de pc klinkt. Een tik? En his? Wat we wél weten, is dat veel mensen niet weten hoe ze een pc moeten instellen om fatsoenlijk muziek weer te geven.
WASAPI
Wasapi? Wat is dat nu weer? Wasapi staat voor Windows Audio Session API. Het is een nieuwe feature in Windows Vista en zit uiteraard ook in Windows 7. Wasapi is een ‘god bless‘ voor audiofanaten, want deze functie laat het toe een heel groot deel – zo niet alles – van de windows software audio-layer over te slaan. Kortom: de software player stuurt de bits direct naar de audiokaart, zonder dat er nog ander software mee knoeit.
Het voordeel hiervan is dat er geen enkele software layer kan rommelen met de bitstroom. En dat is gewoon hoorbaar. Wij hebben overduidelijk verschillen gehoord in rust, detail en beeldvorming. Het loont als muziekliefhebber dus absoluut de moeite om in de instellingen te kijken of er ondersteuning is voor wasapi. Of te zoeken naar een speler die het ondersteund.
Helaas kan niet alle software met de zogenaamde wasapi-modus overweg. Uit ons hoofd kan Winamp het niet. (Wie een plugin weet, geeft het in de reacties op en help ons en de lezers!). Het media pakket XBMC kan het wel, Foobar ook en het betaalde pakket J River kan er ook mee overweg. Uiteraard zijn er meer spelers die wasapi ondersteunen. Deel ze onderaan dit artikel!
Terug naar flac
Waarom halen we wasapi aan als we over flac praten? Simpel: het kan heel goed zijn dat gebruikers verkeerde instellingen maken en appels met peren vergelijken. Als er instellingen fout staan, kan het heel goed zijn dat wav prima klinkt, maar de codec voor flac roet in het eten gooit. Het is dus belangrijk appels met appels te vergelijken. Installeer eerste eens de juiste codecs. Haal eerste alle oude codecs weg, of installeer een nieuwe Windows. Vervolgens is Klite codec pack standaard een goed begin. Installeer daarna een goede speler die ondersteuning biedt voor wasapi. Denk aan Foobar, of als je een mediapakket wil: xbmc. Probeer nu nog een keer verschillen te horen…
Concluderend…
Zit er een verschil tussen het lossless flac en wav? Heel simpel: nee. Er zit geen verschil in de uitkomt van een flac-bestand en het originele wav-bestand. Je kan zo vaak als je wil coderen en decoderen. De uitkomst blijft 100 procent gelijk aan het origineel. Is het mogelijk een verschil te horen? Nee, in principe niet. Tenzij er iets mis zit in de codec of de hardware wellicht (misschien is deze niet snel genoeg?).
