Als we u zouden vragen wat het meest bepalend is voor het onderscheiden van verschillen in geluid; tijd of toon, wat zou u dan antwoorden? Waarschijnlijk zult u denken dat tonale elementen van geluid belangrijker zijn dan dan tijd… Nou: fout!
Om dit uit te leggen, nemen we eerst een aantal begrippen met u door. Als eerste de transiënt: een Engels begrip dat lastig te vertalen is. Een transiënt is een kortdurend geluid met een hoge amplitude aan het begin van een geluidsgolf. De duur van een transiënt is 3 of 4 milliseconden. Transiënten bevatten informatie die niet zozeer te maken hebben met de tonale of harmonische aspecten van geluid, maar meer met de identiteit of context ervan.
Een voorbeeld is dat u zeer waarschijnlijk de stem van een familielid of goede vriend zult herkennen in een wirwar van geluid (bijvoorbeeld een zaal vol met pratende mensen). Het brein maakt gebruik van deze transiënte informatie om stemmen te herkennen in verschillende akoestische omgevingen.
De eerste milliseconden geluid zijn daarmee zeer bepalend voor de klankkleur, de plaatsing (focussering), en de kwaliteit ervan. Het menselijk oor haalt kennelijk zeer veel informatie uit deze eerste twee/drie milliseconden geluid, zoveel zelfs dat wanneer je deze informatie zou weglaten, u het verschil niet eer hoort tussen een hobo of een dwarsfluit. Dat kan ook verklaren waarom audiocompressie of het overmatig gebruik van filters zoals loudness zo?n groot effect heeft op de kwaliteit van de audio. We hebben hier al eens eerder over geschreven; de loudness-oorlog.
Compressie
Compressie (of loudness) verandert de transiënte informatie van geluid waardoor het gaat klinken als een ondefinieerbare brij van geluid. De golfvormen zien er dan ook uit als muren in plaats van dynamische pieken en dalen. Dit is steeds meer de trend, omdat dingen moeten opvallen op de radio. Zonde, want het gaat natuurlijk ten koste van de weergave. Sommige producers gaan zo ver in het hard afmixen dat ze tegen het clipping punt aan gaan mixen. Dan gaan zaken zelfs zwaar vervormen, omdat de headroom helemaal is verdwenen.
Kortom: muziek met veel compressie en een hoge afmix, klinkt aardig op de oordopjes die gratis worden meegeleverd op smartphones of op de (auto)radio. Zodra uw geluidsinstallatie meer in zijn mars heeft, doet u uw oren hiermee tekort.
Timing is alles
Timing is dus essentieel voor de kwaliteit van audio; in de zogenaamde psycho-akoestiek is het tijdsdomein belangrijker dan de frequentie/toon. Het bekende franse gezegde:
?C?est le ton qui fait la musique? moeten we dus vanaf nu anders gaan noemen: c?est le temps qui fait la musique!
De mate en precisie waarin een audio-apparaat (luidsprekers, DA-converters, versterkers, etc) de transiënten kunnen weergeven is daarmee relevanter dan de frequentiekarakteristiek of ?respons.
In het interview dat ik enige tijd geleden met Daniel Weiss had legt hij onder meer uit wat het belang is van het goed coderen en decoderen van de woordlengte van een digitaal signaal. De woordklok, een analoog apparaat dat de timing van digitale apparaten regelt, is daarbij essentieel bij AD en DA-conversie. In elke studio is dan ook zo?n klok te vinden waarbij die van het Nederlandse Grimm, de CC1 tot de wereldtop behoort.
We laten u een aantal audiobestanden horen; een is zonder compressie en een met compressie. Hoort u verschil? Download ze hier en laat het weten!
We lezen graag wat u hoort!
Tsja, Volgens de Bhomer zijn dat niet de eerste(???) 4 maar de eerste 40 milliseconden.
Timing: Is de verwachting wanneer iets gaat gebeuren of plaats zal vinden, en daar vervolgens op anticiperen.
Een pianospeler heeft timing, of een bassist, maar de geluid niet. De elkaar opeenvolgende frequenties bepalen wat wij klank noemen. De tijdsafstand tussen die frequenties, dus de mate waarin frequenties elkaar opvolgen, is bepalend voor de klank(kleur). We zijn daar niet erg gevoelig voor, maar gevoeliger dan voor dB in SPL gemeten of tonale verschillen. Wil een DAC of welk ander onderdeel van een audio-installatie schitteren, zal het dus deze tijdsverschillen perfect moeten kunnen volgen.
Zie ook het artikel over MQA, de nieuwe codec van Merdian. Gaat puur over timing: http://alpha-audio.nl/2015/04/demo-meridian-mqa/
Erg interessant onderwerp. Verklaart voor mijzelf ook meteen waarom ik in de auto niet langer dan een goed uur naar de commerciële radiozenders kan luisteren.
Ik heb de test gedaan, 3 stukjes audio die gecomprimeerd zijn en 3 stukjes die niet gecomprimeerd zijn.
Ik merkte al snel de hardheid en een scherp rand in de gecomprimeerde audio.
En wat dacht je van verfijning? Erg goed hoorbaar bij de trom. In de versie zonder compressie hoor je het ‘vel’ heel goed. Klinkt ook veel langer na. Dat is compleet weg in de versie met compressie.