Home Hi-Fi Hoe kies je de juiste luidspreker?

Hoe kies je de juiste luidspreker?

0

Een set samenstellen is een behoorlijk lastig en complex proces. Alles moet passen. De versterker, bron, luidsprekers en bekabeling. Niet alleen consumenten hebben er moeite mee. Ook professionals kunnen hun hersenen pijnigen bij het samenstellen. Wij leggen u uit waar u rekening mee moet en kunt houden bij het kiezen van de juiste luidspreker.

Wilt u ook weten hoe u de juiste versterker moet uitkiezen? Dat vindt u in het voorgaande deel.

We kunnen heel kort zijn: een luidspreker kiezen doe je niet zomaar. Niet alleen zijn er veel merken, maar ook heel veel typen luidspreker. En elk type heeft voor- en nadelen en een typische manier van weergeven. Het is dus heel belangrijk om te bepalen wat voor geluid je wilt, voordat je gaat zoeken en oriënteren. Doe je dat niet, dan kun je jaren zoet zijn met luisteren.

Dynamische speaker

ATC luidsprekers Helios Haarlem
De meest bekende verschijningsvorm: de dynamische luidspreker.

Grofweg zijn er vier soorten speakers. Laten we beginnen met de meest voorkomende: de dynamische speaker.

Dit zijn de types die je overal ziet: kastjes met ronde (of soms ovale) units erin. Het kastje kan open (basreflex) of gesloten zijn. Een basreflexsysteem geeft iets meer laagdruk, maar feit is: het weergavesysteem is in basis gelijk.

Omdat dit systeem heel erg doorontwikkeld is, spelen dynamische luidspreker vaak op een hoog niveau. Ook in de lagere prijsklassen. En omdat het aanbod zo groot is, is er altijd wel een speaker te vinden die bij u past.

Een groot voordeel van dynamische speakers is, is dat het afstraalgedrag gunstig is: het bundelt (veel) minder dan een elektrostaat of magnetostaat. Daardoor is de ‘sweet spot’ groter en kunnen meer mensen genieten van een goede weergave.

Magnetostatisch

Magnepan

Dan zijn er magnetostatische luidsprekers (Magnepan is het bekendste merk). Deze luidsprekers werken op basis van een (vaak) mylarfolie waarop banen zijn aangebracht die een achterliggende magneet aantrekt en afstoot.

Door het oppervlak van het folie kan een Magnepan een groot bereik hebben en behoorlijk diep gaan. Het heeft veelal niet de kracht en punch in het laag van een dynamische luidspreker. Een magnetostatische luidspreker kan echter ongekend schoon, detailrijk en fase-rein weergeven.

Het grote nadeel van een magnetostatische speaker is dat deze werkt met een plat vlak dat op en neer beweegt. Doordat het een plat vlak is, bundelt het enorm. Dat heeft als consequentie dat de sweet spot ongelooflijk klein is. De muziek klinkt op één punt goed en 20 centimeter naar links niet meer.

Daarbij moet u er rekening mee houden dat een magnetostatische luidspreker aan de achterzijde open is. Daardoor werkt de achtermuur veel meer mee dan bij een normale, dynamische speaker. De zijwanden werken echter weer minder mee, omdat een magenetostaat niet opzij straalt.

Elektrostatisch

Bij de Final elektrostaten staat de hoogspanning op de beide statoren (buitenste platen). Op het membraan staat het audiosignaal (AC, oftewel de audio-wisselspanning). Door deze techniek kun je het membraan dus opdelen in bijvoorbeeld secties voor het laag en het hoog. Bij een ?gewone elektrostaat? staat de constante hoogspanning op het membraan en het audio-signaal op de statoren. Hiermee is het veel lastiger om een inverter-techniek te realiseren met de bijbehorende controle over de dispersie (afstraling). Omdat je invloed op de afmetingen van die secties hebt, kun je de zogenaamde dispersie controleren. Je kunt die afmetingen zodanig kiezen, dat de ?hotspot? geen rol meer speelt. Het uiteindelijke resultaat van de inverter is dat de Finals een brede soundstage neerzetten, welke geen hotspot kent, maar op veel plaatsen in de kamer goed waarneembaar is. De nieuwste versie van de 400i heeft twee zogenaamde niet geleidende ?spacers? en drie geluids-afstralende membraan-delen, terwijl de 600i drie spacers en vier membraan-delen heeft.
Het Nederlandse Final maakte – het is failliet – ook full range elektrostaten.

Ook zijn er zogenaamde elektrostatische luidsprekers. Deze komen zowel in een full-range (volledig elektrostatisch) uitvoering als in hybridevorm: elektrostaat met een ingebouwde, dynamische subwoofer voor het laaggebied.

Elektrostatische luidsprekers zijn bijzonder snel en daardoor geschikt voor een zeer schone weergave van het midden en hoge frequentiegebied. Elektrostaten zijn doorgaans ook erg detailrijk. Soms een tikje analytisch. Je moet er dus van houden.

Er zijn ook degelijke fullrange exemplaren te vinden, maar deze zijn wel schaars. Het probleem met fullrange elektrostaten is dat het laag wat traag en dik kan zijn. En ook definitie mist. Martin Logan is één van de bekendste merken van Elektrostatische luidsprekers. Bij dit merk zie je eigenlijk altijd een hybridesysteem. En dat werkt (klinkt) uitstekend.

Het nadeel van een elektrostaat, is eigenlijk gelijk aan het minpunt van een mangetostaat: het bundelt enorm. Nu wordt dit wel veel minder door onder meer gebogen panelen, maar het is nog steeds niet te vergelijken met een dynamische luidspreker. Ook zijn elektrostaten open aan de achterzijde. Dus u moet goed rekening houden met de plaatsing.

Bi- en omnipolair

MBL
De bijzondere units van MBL… de ervaring is… apart.

Tenslotte zijn er nog bipolaire en omnipoliare luidsprekers. Een bi-polaire speaker speelt zowel naar voren als naar achteren. Dit kan extra diepte en ruimte in de weergave realiseren.

n wezen zijn magnetostaten en elektrostaten bi-polair, omdat ze zowel naar voren als naar achteren spelen. Er zijn ook dynamische, bipolaire speakers. Denk aan modellen van Mirage.

Omnipolaire speakers, ook wel radial speakers, zijn luidsprekers die helemaal rondom afstralen. Een goed voorbeeld is het merk MBL. Deze hebben een vrij bizarre tweeter die helemaal rondom afstraalt. Je moet er van houden, want het is een zeer aparte ervaring.

Mengvormen

Er zijn fabrikanten die technieken mengen. Denk aan een dynamische unit voor het midden en het laag en een ribbon-tweeter (soort magnetostatische tweeter, maar dan met een aluminium folie of geleidend kunststof). Lentus Audio doet dat bijvoorbeeld bij de Duo. Dit kan betekenen dat een luidspreker het beste van meerdere technologieën samenbrengt. Het kan synergie betekenen. Het is echter lastig om units op basis van verschillende technologieën te mengen zonder klankkleurverschillen te horen. Lentus Audio slaagt er goed in. We hebben echter ook minder geslaagde fusies gehoord.

Actief

We hebben het eigenlijk alleen nog over soorten luidsprekers gehad. We hebben het nog niet over de aansturing gehad. Veel mensen denken dat een luidspreker aan een eindversterker gekoppeld moet worden. Met een luidsprekerkabel… Dat is eigenlijk helemaal niet nodig. We zien steeds vaker luidsprekers met ingebouwde versterker: actieve luidsprekers.

Linn Klimax Exakt
Het Linn Exakt systeem is een totaaloplossing. Het is volledig actief en alle gebeurt in het digitale domein. Dat heeft grote voordelen. Upgraden gaat echter niet gemakkelijk.

‘Nieuwe’ HiFi is steeds compacter en steeds completer. Kijk maar naar merken als Linn en DynAudio. Linn denkt aan een alles in één oplossing op high-end niveau met de Exakt-series. Speakers met ingebouwde dac en versterker. DynAudio doet met de Xeo-serie hetzelfde. Focal volgt ook.

Actief heeft als grote voordeel dat u geen grote set meer nodig hebt. Alles zit in feite in de luidspreker. De fabrikant kan met een actief systeem ook anders – lees: beter – filteren. Het filter kan al direct in de versterker gebeuren. Of nog beter: in het digitale domein. Dan moet er natuurlijk wel een dac in het systeem zijn opgenomen. In geval van de Xeo en Linn Exakt is dat ook het geval. En dat is wel hoorbaar… een actief systeem kan een passief systeem voorbij gaan op gebied van schoonheid, openheid en timing.

Een nadeel van actief spelen is dat u niet echt meer gemakkelijk een systeem naar uw hand kunt zetten. Zeker niet bij een complete oplossing met ingebouwde streamers. Houdt daar dus rekening mee.

Filters

Dion Audio M123 monitor speaker filter
Filters zijn belangrijke smaakmakers. Eenvoud is troef… maar lastig.

Bij een normale speaker zijn filters ingebouwd. Deze filters moeten het aangeboden analoge signaal scheiden. Bij een tweewegsysteem moet een bepaald gebied naar de tweeter en een bepaald gebied moet naar de woofer.

Dat klinkt eenvoudig, maar dat is het niet. Filters zijn lastig. En het mag gek klinken, maar het is juist de kunst om een filter zo eenvoudig mogelijk te maken. Oogt een filter zeer sober en eenvoudig, dan kan het goed zijn dat de ontwerper daar jaren mee bezig is geweest.

Een filter ontwerpen gaat altijd samen met de units: filters en units zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Vandaar dat het zo lastig is. Een luidsprekerunit heeft een ideaal werkgebied. Een frequentiegebied waarin het optimaal presteert. De kunst is om een unit precies daarin te laten werken. Dat kan natuurlijk niet altijd. De kunst van de ontwerper is om de juiste balans te vinden en units zo goed mogelijk in elkaar te laten overvloeien.

Mede om die reden zijn er meerdere opstellingen: tweeweg, twee-en-een-halfweg, drieweg, vierweg, etc. De mening van redacteur in kwestie: eenvoud is troef. Veelal klinkt een tweeweg beter dan een gelijk geprijsde drieweg-speaker.

Behuizing

Ziet er vreemd uit he? Zo'n open zijkant zal zeker kijkers trekken. Door de open opbouw heb je wel héél veel vermogen nodig.
Ziet er vreemd uit he? Zo’n open zijkant zal zeker kijkers trekken. Door de open opbouw heb je wel héél veel vermogen nodig.

Units moeten natuurlijk in een kast komen. Dat geldt zowel voor dynamische speakers, als elektrostaten, magnetostaten en bi- en omnipolaire modellen. Al zijn de elektrostaten en magnetostaten open. Toch werkt ook daar de behuizing mee…

Een behuizing heeft altijd een klank. Dat heeft te maken met inhoud, stijfheid, materiaal en in geval van een basreflex: poortafstemming.

Houdt er rekening mee dat een behuizing dus veel meer is dan een mooi doosje. De kast heeft een functie. Afhankelijk van de opbouw van de speaker is deze functie: volume creëren (dynamisch systeem), resonantie tegengaan (bij alle speakers) en mooi ogen.

Er zijn open dynamische modellen. Denk aan de Jamo R909. Een erg bijzondere speaker die ongelooflijk luid kan spelen… mits er veel vermogen voor handen is. Door het open ontwerp, kan de kast namelijk niet meewerken in het opwekken van geluidsdruk.

Impedantie

Bowers en Wilkins 683

Eén van de zaken om op te letten als u een speaker gaan matchen met een versterker, is het rendement en het weerstandsgedrag. Wij zijn van mening dat het weerstandsgedrag nog belangrijker is dan het rendement. Nu is het helaas zo dat een fabrikant zelden tot nooit het gehele weerstandsgedrag openbaar maakt. U zult dit dus of moeten opvragen, of moeten zoeken in reviews.

De reden dat het zo belangrijk is, is dat een gemiddelde versterker het bijzonder onprettig vindt als de weerstand onder de 4 Ohm gaat. En dat is helaas bij sommige speakers wel het geval. Denk aan oudere Bowers & Wilkins. En ook de nieuwe B&W 600 S2-serie dipt naar 3 Ohm in het laag.

De oplossing is simpel: een versterker met goede controle. En dat zit vaak in een stabiele voeding die wat ampères kan leveren. Hebt u echter een buizenversterker waar u geen afstand van wilt doen, dan moet u echt even goed onderzoek doen.

Plaatsing en grootte

Een veel gemaakte fout bij luidsprekers, is dat iemand een te grote speaker voor de ruimte kiest. Het resultaat is een overweldigende, maar ongecontroleerde weergave zonder balans.

Dali Epicon 8
De Dali Epicon 8: een speaker om van te dromen. Echter: veel te groot voor menig woonkamer.

Wij spelen alleen met vloerstaanders in de grotere ruimtes. In de werkruimte speelt redacteur in kwestie alleen met monitors. En zelfs dan zijn er modellen die aan de grote kant zijn. Het remedie voor een test: naar de primaire ruimte die meer ruimte biedt. En dat is onmiddellijk hoorbaar in meer openheid, strakker laag en meer lucht.

Onze gouden tip: weet goed wat de grootte van uw ruimte is en vraag een expert wat hij aanraadt. Hebt u een kleinere ruimte? Ga gewoon voor een monitor op degelijke stands. Hebt u een grotere ruimte? Dan kunt u – als u een lekker fundament zoekt – voor een vloerstaander gaan.

Is een speaker namelijk te groot voor de ruimte, dan is het resultaat gewoon slecht. De speaker kan zijn energie niet kwijt. Dat geeft alleen maar onrust. Zonde van de speaker en vooral: zonde van uw geld!

Stappenplan!

Munchen High End 2013
Budget, ruimte en versterker unlimited? Wilson maakt mooie luidsprekers!

We zetten even op een rijtje hoe u gemakkelijk kunt gaan filteren. Dat helpt u bij het keuzeproces:

  • Wat is uw budget?
  • Hoe groot is uw ruimte. Op basis daarvan kunt u eventueel filteren op vloerstaanders en monitors
  • Wilt u actief of passief gaan spelen?
  • Wat voor versterker hebt u? Past deze bij een ‘lastige’ speaker? (Neem deze mee als u kunt!)
  • Wat voor geluid zoekt u? (Dat kan een bepaalde techniek naar voren duwen: magnetostatisch, elektrostatisch, dynamsich)
  • Hoe vrij bent u in het plaatsen van luidsprekers (sommige speakers zijn lastig te plaatsen)

Op basis van deze vragen sluit u sowieso bepaalde typen en merken uit. Een expert moet aan de hand van antwoorden op deze vragen een selectie kunnen maken. Dat scheelt u tijd (en ergernis en geld).

Conclusie

Een speaker kiezen is geen sinecure. Het is een erg lastig proces. U kunt uzelf veel tijd en twijfel besparen door goed te kijken naar wat u zoekt. Aan de hand van de antwoorden op de bovenstaande vragen moet u een eind kunnen komen. Last but not least: probeer ook altijd iets geks… en geloof uw oren!

Hebt u vragen of wilt u even een klankbord. Mail ons gerust. We hebben tevens een onafhankelijk adviesservice waar u gebruik van kunt maken.