De High End Munich was groots en overweldigend: 12 immense etages met fabrikanten die hun waar aanprijzen. Je vraagt je af of er wel een markt is voor al die apparaten die elkaar verdringen om aandacht van vakhandel, pers en consument.
Bij thuiskomst lees ik een reactie op Alpha Audio, waarin de vraag “is de huidige Hifi niet goed genoeg zoals het is voor 99,9% van de mensen, INCLUSIEF de hobbyisten?” wordt opgeworpen.
Terwijl de indrukken van een eerste keer München nog vers zijn, zet deze vraag tot nadenken. Wat heb ik nu eigenlijk gezien?
De verwondering van professionals over audio hobbyisten.
Dit jaar was Alan Parsons aangetrokken om op te treden als ambassadeur van de beurs. De voorgaande ambassadeur was Steven Wilson. Als teaser van de beurs heeft de organisatie op YouTube een registratie van een gesprek tussen hen geplaatst.
Het is waarschijnlijk de meest wonderlijke teaser aller tijden: ze spreken hun verwondering uit over ‘die mensen’ – wij dus, de doelgroep van de beurs – die kostbare apparatuur kopen om de muziek die zij maken te luisteren. Mensen die voortdurend op zoek zijn naar nog kostbaarder en betere apparatuur in plaats van de muziek centraal te stellen en te gebruiken wat ze al hebben. Oepsie.
Heden en verleden verbinden
Gedurende het gesprek ontvouwt zich een inzicht: ze gaan uitgebreid in op de transitie van analoge opnames naar digitale opnames. Wilson, de engineer die opgegroeid is met digitaal vraagt zich vertwijfelt af analoog toch niet beter was voor het geluid, terwijl Parsons, de engineer die de transitie van analoog naar digitaal heeft doorgemaakt licht verbouwereerd antwoordt dat digitaal zoveel praktischer is, maar dat digitaal relatief nog steeds jong is en nog steeds verbetert.
De aap die uit de mouw kruipt in het gesprek is dat de Parsons vast is blijven houden aan zijn basis skills: aan de mix tafel goed opnemen, terwijl Wilson zich soms verloren voelt in het oneindig aantal verschillende manieren die digitaal in productie en post-productie biedt om het opname proces te benaderen en zoekt naar een houvast.
Moraal van het verhaal: neem de leerervaring en de skills uit het verleden en pas het toe op de nieuwe techniek. Omarm de verbeteringen van het heden en romantiseer het gezwoeg van vroeger niet. Een les die je ook terugziet in de trends die we op de beurs hebben kunnen ontwaren.
Digitaal wordt volwassen, maar de ‘last mile’ is veel complexer dan we denken
We hebben in München regelmatig muziek gehoord op “oude” apparatuur of met vinyl als bron en dan moet je toch wel vaak concluderen dat er ergens wat verloren is gegaan.
De emotionele impact van muziek gedraaid op oude componenten, of op nieuwe apparatuur die voortborduurt op oude technieken, is veel directer: het spreekt meer tot het hart en wat minder tot het hoofd. Daarmee wil ik zeker niet beweren dat oude of analoge apparatuur beter is, ik ben niet nostalgisch. Ik ben streaming-fanaat, ik doe alles digitaal. Maar het is niet ‘perfect’. Onze analoog versus digitaal livestream heeft over het waarom van de verschillen veel duidelijk gemaakt. Digitaal versus analoog wordt vaak als zwart-wit discussie gevoerd, maar dat is het simpelweg niet.
De digitale keten kent nog diverse uitdagingen, maar vergeet niet dat vinyl ook niet eenvoudig is. Cartridges, naalden, aandrijving, motoren, stroombeheersing; het is een complex samenspel. We hebben er alleen zoveel ervaring mee dat we het tot in de puntjes in de vingers hebben en dan nog worden er verbeteringen gevonden! Dat is verbetering die ver voorbij de ‘99,9% goed’ gaat en kostbaar is.
‘The Eye in the Sky’
We komen nu op deel dat er flink in de glazen bol wordt gekeken. Als me iets duidelijk is geworden, dan is het dat het aandeel actieve componenten die direct muziek ‘uit de lucht’ kunnen plukken gaat exploderen. De digitale techniek wordt steeds meer ingezet om de weergave van muziek veel beter te controleren onder alle omstandigheden en het gebruiksgemak te vergroten. Toepassing van DSP (digital signal processing) in high end is gemeengoed aan het worden en wordt ingezet om tot een optimaal resultaat te komen, zonder dat je als consument eerst een studie moet doen om het correct toe te kunnen passen.
Digitaal is cool
De technologie die ingezet wordt om actieve luidsprekers te maken is in veel gevallen digitaal. Dit is uit praktisch oogpunt. De warmte-ontwikkeling is minder, de componenten kunnen kleiner zijn, waardoor er meer ruimte is voor verschillende oplossingen en mooie ontwerpen die integreren in een interieur.
Die digitale componenten gaan steeds ‘analoger’ klinken. Engineers hebben veel geleerd en passen hun kennis toe. Zie ons interview met Daniel Weiss, een grootheid in de digitale audiowereld die het werk van Purifi (Eigentakt) toepast in zijn OEM producten.
In de opnamewereld zijn er digitale filters die analoge artefacten simuleren. Ons brein kan het verschil niet horen. Diezelfde toepassingen komen ook in apparatuur, software upgrades van apparatuur met verschillende luisterprofielen gaat eerder de norm dan de uitzondering worden. De combinatie van hardware en software is voor veel apparaten al gemeengoed, audio is het terrein dat een beetje achterblijft.
I, Robot
Uiteraard kan je niet voorbij de grenzen van de capaciteit van hardware programmeren. Een speaker van 1.000 Euro kan je nooit laten klinken als een vlaggenschip van 60.000 Euro, maar apparatuur die nu uitkomt heeft steeds vaker hardware aan boord waarvan de functionaliteit wordt bepaald door de software die erop draait.
Apps worden ingezet om de consument te begeleiden bij het installeren. Op dit gebied valt nog veel winst te behalen. De techniek van nu is in 99,9% van de gevallen goed genoeg, maar in de praktijk komt het er niet voor de volle honderd procent uit omdat de gemiddelde consument en ook de eigenwijze hobbyist, niet goed in staat is om de apparatuur correct in hun ruimte te plaatsen. Of men is simpelweg onwetend. Apps gaan daarbij helpen. We staan pas aan het begin, maar het kan alleen maar als de app een interactie kan aangaan met de apparatuur en daarvoor moet die apparatuur wel een digitaal hart hebben.
Digitaal gaat helpen om de complexiteit van de keten te verbergen voor de consument. De kwaliteit van D/A converters en de programmeerbaarheid van die conversie gaat met hinkstapsprongen vooruit. De invloed van ongewenste storingen op dat conversieproces, door lekkage van ‘vervuiling’ in de elektriciteit die het apparaat binnenkomt, wordt steeds beter begrepen.
Time
Zoals Alan Parsons al zei, is digitale audio nog relatief jong. We komen nu pas in het tijdperk dat de verfijning door gaat druppelen. De kwaliteit van de digitale beleving zal vooral opgetrokken worden naar het niveau van beleving van analoog. Dat is de richting waar het oneindige aanbod van apparatuur op de High End München vooral heen wijst.
Mooi interview tussen twee grote artiesten. Wat er voor mij uitsprong was dat beide heren aangaven de muziek te produceren en mixen op speakers die verre van high-end zijn. In hoeverre luister je als high-end adept dan nog naar het origineel? Conclusie is dat de muziek centraal moet staan. Of dat nou is op een sonos speakertje of een set van 100k….Zo lang de emotie maar gevangen wordt, en dat wordt uiteindelijk bepaald door de luisteraar….
Je luistert nooit naar het ‘origineel’, tenzij je terugluistert op hetzelfde mixing deck, met dezelfde speakers als waarop gemixt is op dezelfde stoel. En dan mag er sinds de mix of mastering nooit wat veranderd zijn.
Als mixing en mastering in twee verschillende studio’s wordt gedaan, dan is de vraag ‘wat is origineel’?
Er staan op Alpha Audio in het archief video’s met de Nederlandse mastering engineer Sander van der Heijde. Die zijn leuk om terug te kijken en meer van het onderwerp te begrijpen.
Zelfs in de livestream met Tim Knol, met een direct to disc opname in Artone en het afspelen van de lacquer is op geen enkele wijze te vergelijken met wat je hoort als hij naast je in dezelfde ruimte zit te spelen, of het hoort in de ruimte waar de engineers zitten.