Als een minder ‘getrainde’ hifiliefhebber een dunne luidspreker ziet, denkt hij dikwijls dat het om een elektrostatische luidspreker gaat. Dat is lang niet altijd het geval. Er zijn ook talloze zogenaamde magnetostatische luidspekers. Deze zijn ook dun, plat en open. En ze werken ook nog eens met een dun folie. Wat is precies het verschil? Alpha Audio legt het uit.
Het eerste wat opvalt bij een magnetostaat en elektrostaat is de afwezigheid van een klankkast. Hoe kan dat? Heel simpel: het is niet nodig. Zowel een magnetostaat als een elektrostaat werkt met een dun vlies in plaats van een conus die trilt. De trillingen die daarbij vrij komen zijn minder krachtig en hoeven dus niet gedempt en gestuurd te worden door een ingewikkelde kastconstructie. De trillingen mogen dan minden krachtig zijn, doordat het folie van een magneto- of elektrostaat zo groot is kan het toch genoeg lucht verplaasten om luid te kunnen klinken.
De magnetostaat
Een magnetostaat heeft in verhouding tot een elektrostaat een dik vel. Op dit vel, mylar folie, zijn over de gehele lengte van het folie draden van geleidend materiaal bevestigd in een verticaal golfpatroon. Voor het midden / hoog zijn dikkere draden gebruikt, omdat het oppervlak van dit gedeelte kleiner is en er toch voldoende magnetisme opgewekt moet worden.
Achter het Mylar folie is een geperforeerde plaat bevestigd met op gelijke afstand magneten. Door de spanningswisselingen die door de versterker worden geleverd, wordt het vel aangetrokken en weer losgelaten. Een magnetostaat is dus géén ‘push’ / ‘pull’-systeem zoals een elektrostaat, maar een systeem dat eigenlijk nog verdacht veel op een reguliere conusluidspreker lijkt.
Het grote voordeel van een magnetostaat is dat het systeem full-rage opgebouwd kan worden. Magnepan doet dit bijvoorbeeld. In zo’n geval heeft de luidspreker een zeer homogeen karakter. De luidspreker is immers (bij de duurdere versies) rond één vel voor het hoog / midden en één vel voor het laag opgebouwd. Je kan het dus zien als een gigantische tweewegluidspreker. Bij de lagere modellen wordt er op één vel twee sporen aangebracht, waarbij het laag en midden / hoog is gescheiden.
Een nadeel van de full-range magnetostaat is dat het niet de impact kan bieden van een reguliere conusluidspreker. De uitslag van het vel is namelijk niet te vergelijken met die van een conus. Vindt u een stevige laagdruk belangrijk, dan zult u dus of een subwoofer bij de luidsprekers moeten plaatsen of voor een conusluidspreker moeten gaan.
Een magnetostaat levert in de meeste gevallen significant meer detail dan een conusluidspreker, ook in het laaggebied! Dit is makkelijk te verklaren; het magnetostatische systeem is veel sneller. Het mylar folie wordt, in tegenstelling tot de conus, over de hele oppervlakte aangetrokken en weer teruggeduwd. Het is daarmee relatief lichter dan een conus. De snelheid van een magnetostaat is goed terug te horen in het gemak waarmee een magnetostaat detail, natuurlijkheid en luchtigheid kan leveren.
Uiteraard zijn er ook nadelen te verzinnen voor het systeem. Een opvallende nadeel is het feit dat het stereobeeld pas goed is als u als luisteraar op de juiste plek zit; een magenetostaat is geen puntbron, maar een ‘line-source’-luidspreker; een ‘vel’ kan namelijk alleen maar rechtdoor stralen en niet omhoog of opzij. Door deze eigenschap kunt u de magnetostaat als een ‘one man’s show’ beschouwen, aangezien er vaak maar één persoon echt kan genieten van het diepe, strak gefocusseerde stereobeeld.
De elektrostaat
Als eerste verschil zal ik aandragen dat een elektrostaat over een veel dunner vlies beschikt dan een magnetostaat. Dit ‘vlies’ is bewerkt met een microscopisch dunne laag van geleidend poeder om aangetrokken te kunnen worden door de twee schermen waar het tussen hangt.
In tegenstelling tot de magnetostaat, wordt het vlies bij een elektrostaat dus van twee kanten aangetrokken en niet alleen vanaf de achterkant. De twee platen die afzonderlijk van elkaar onder hoogspanning worden gezet, trekken dit vlies aan (afhankelijk van het muzieksignaal). Een elektrostaat is dus een ‘push / pull’-systeem. Het voltage waarmee het systeem werkt ligt rond de 5000 volt (de ESL63 van Quad werkt op 7000 volt). Deze hoogspanning is noodzakelijk, aangezien er redelijk wat magnetisme nodig is voor voldoende aantrekkingskracht. Het is immers maar een dun laagje poeder en geen complete strips en magneten zoals bij een Magnetostaat. Vandaar dat een elektrostaat voor een goede werking aangesloten moet worden op het lichtnet en een magnetostaat genoeg heeft aan de paar volt van een versterker.
Een dun vlies met een microscopisch dun laagje geleidend materiaal. Dat moet wel ongelooflijk licht en daardoor supersnel zijn. Dat klopt. Het geringe gewicht zorgt voor nog meer transparantie en accuraatheid dan een magnetostaat kan bieden. Sommige critici noemen een elektrostaat niet voor niets een vergrootglas voor fouten. Uiteraard werkt dit ook de andere kant op; heeft u een goed systeem en een goede opname, dan kan er werkelijk niets tippen aan een elektrostaat.
Er kleven nadelen aan een elektrostaat: net als bij een magnetostaat is een elektrostaat in veel gevallen een ‘one man’s show’. Het is immer ook een line-source luidspreker. Echter, een elektrostaat kan, in tegenstelling tot een magnetostaat, niet goed als full-range luidspreker dienen. Ik zal nu verder ingaan op het laaggebied van de elektrostaat.
Het dunne vlies van een elektrostaat is te fragiel en te licht om een flinke uitslag te maken. Vandaar dat de laagdruk bij een elektrostaat erg zwak is. Begrijp me niet verkeerd: een elektrostaat haalt de frequenties wel, maar hij kan niet hard genoeg om een lineair gedrag te vertonen. Vandaar dat veel elektrostaten in hybridevorm zijn gemaakt. Dit wil zeggen dat het hoog en midden door een
elektrostatische unit wordt geleverd en het laaggebied door een woofer wordt verzorgd. Dit heeft het voordeel dat de luidspreker de transparantie van een elektrostaat biedt met – in tegenstelling tot een magnetostaat – de impact van een woofersysteem.
Dit systeem klinkt ideaal, en dat is het ook, maar de uitvoering is ontzettend lastig aangezien een woofer compleet andere klankkarakteristieken bezit dan een elektrostaat. Alleen de klankkast al. De fabrikant zal dus tegen een aantal elementaire problemen aanlopen en dat is vaak te horen bij een hybride-elektrostaat.
Straling naar achteren
Bij zowel de magnetostaat als bij de elektrostaat wordt het geluid niet alleen naar voren gestraald, maar ook naar achteren. Dit heeft een groot voordeel, maar kan ook voor veel overlast zorgen als daar niet goed gebruik van gemaakt wordt.
Het grote voordeel van een dipolaire luidspreker (luidsprekers die aan beide zijden afstralen) is dat ze vaak ruimtelijker klinken dan een gewone luidspreker. Niet zo gek, want ze gebruiken de achterwand om met behulp van reflectie meer ruimte te creëren. Als een dipolaire luidspreker goed wordt neergezet, kan hij dus prachtig open en ruimtelijk klinken. Beter dan een reguliere luidspreker. Het is dus essentieel deze achterwand goed te benutten.
Indien de luidspreker niet goed geplaatst wordt, zult u als luisteraar met faseverschillen geconfronteerd worden en als u iets niet wilt tijdens de weergave van muziek, is het faseverschillen. De ruimtelijkheid zal wegvallen en u zult rare pieken en dalen in de frequentieband horen die zich kunnen uiten in scherpte en oneffenheden.
Conclusie
Het mag duidelijk zijn dat dit twee totaal verschillende systemen betreffen: dun folie tegenover dik folie, minder magnetisch tegenover erg magnetisch en daarmee samenhangend 5000 volt tegenover een paar volt (of actief tegenover passief). Welk systeem u als luisteraar prettig vindt, hangt natuurlijk af van uw smaak.
Als we de systemen kort vergelijken met een reguliere luidspreker, kan geconcludeerd worden dat zowel de magnetostaat als de elektrostaat transparanter zijn; ze leveren vaak meer
detail en openheid. Hierbij gaat de elektrostaat nog een stap verder, maar moet het voor de laagdruk wel gecombineerd worden met een woofer. De magnetostaat haalt wel voldoende druk in het laaggebied, maar moet het op gebied van pure impact ook afleggen tegen een reguliere woofer.
