Digitaal Versus Analoog – Een écht en eerlijk vergelijk

Op zondag 27 februari hebben we een bijzondere test gedaan tijdens een livestream in de Artone Studio. We hebben een volledig analoge set-up met een digitale set-up vergeleken. Echter om het écht eerlijk te maken hebben we een eigen opname gemaakt: één volledig analoog en tegelijkertijd een aftakking naar een DAD A/D-converter. Ze weten we wat het bronmateriaal in basis gelijk is. De uitkomst? Lees verder! 

Er zijn heel wat clubjes in de hifiwereld. Denk aan voorstanders van MQA, of voorstanders van DSD… vinyl, tape, cassettebandjes, hoornsystemen… elektrostaten… actieve luidsprekers. Of wat te denken van niche-clubjes binnen d/a-converters? R2R, NOS, multibit, delta sigma… Zoveel mensen, zoveel meningen. En er zijn voor- en tegenstanders voor elke technologie te vinden.

Dat maakt ons vak als audiojournalist overigens erg complex. Want je kan het eigenlijk nooit goed doen. Direct na deze test kregen we al de vraag waarom we niet in DSD hebben opgenomen, want dat klinkt véél analoger. Laten we het erop houden dat we ons uiterste bloedbest hebben gedaan dit zo eerlijk mogelijk te doen. En dat we weloverwogen keuzes hebben gemaakt in apparatuur, uitvoering en opzet.

De opname

Een test begint bij de bron. En in dit geval is dat de opname waar we het vergelijk mee gaan maken. Cruciaal is dat de master gelijk is, want anders ben je écht appels met peren aan het vergelijken. Een verschillende master kan betekenen dat de klankbalans anders is. Of dat er bij de ene opname meer dynamische compressie is toegepast. Dat zet je direct op het verkeerde been. Kortom: we maken een eigen opname.

Tim Knol was zo vriendelijk mee te werken aan deze livestream én wilde ook wel een paar uurtjes extra in de studio zitten om de opname voor de test te maken. Heel simpel uitgelegd hebben we een M/S microfoon set-up voor de gitaar gezet en een Neumann vocal-mic voor de stem ingezet. Deze microfoons zijn aangesloten op een volledig analoge, tube mengtafel die naar de snijmachine gaat die vervolgens de muziek in een 14-inch lacquer snijdt.

Om de track ook digitaal op te nemen, gaat het signaal ook naar een DAD A/D-converter die de opname naar ProTools stuurt. Daar wordt een gelijke opname in 24 bit / 96 kHz gemaakt. Er wordt verder niets bewerkt. Kortom: appels met appels.

Om een idee te krijgen van het proces, hebben we wat opnames gemaakt.

Wat zetten we in?

We hebben aan Marco van Music2 gevraag zijn vetste draaitafel klaar te zetten. Dit is een REED Muse 3C met een Ikeda arm en Ikeda MC-element. Een Ypsilon step-up is nodig voor dit laagohmige element.

Bert van Terrason Audio verzorgt ons de rest van de keten: een prachtige Mola Mola pre-amp met dac-board (gelijk aan de Tambaqui DAC) en Phono board. Dit phono-board is bijzonder, want je kan werkelijk állles instellen via de Mola Mola app (let wel: de pre-amp is volledig analoog, alleen de bediening gaat dus deels via bluetooth). Fantastisch! Als streamer zetten we de Grimm Audio MU-1 in: die werkt erg goed samen met de Tambaqui dac. Beide absolute top als het gaat om d/a-conversie en streamen.

Vervolgens komen we uit bij een setjes Vivid Audio Kaya 45 luidsprekers en een Halcro Eclipse stereo eindversterker. We waren nog niet bekend met Halcro, maar sjonge: wat een beest van een versterker is dit zeg! Prachtig! Onzettend schoon, vloeiend en zo rijk aan klank… bijzonder.

Kabels zijn van Grimm (TPM), YETI (power cables) en Driade (Flow speaker kabel).

We hebben de vrijdag voor de stream een paar uur opgebouwd en getuned. We willen namelijk dat beide bronnen op topniveau spelen. En dat doet het gelukkig ook! Kortom: we kunnen los.

De sound… of… difference?

Analoog en digitaal klinken primair verschillend. Dat kunnen we nu wel concluderen. Als we luisteren naar de lacquer – die niet te koop zijn; het is de basis voor het persen van vinyl – dan horen we wél dat deze opname het dichtst bij het origineel zit. De vloei, rust en rijkheid is ongekend. Met name de lucht om de opname heen is heel bijzonder om een keer te horen. Dat zit gewoonweg niet in de digitale opname: daar wordt alles wat kleiner en lijkt het alsof er iets wringt. Dat zit dus al in de opname… níet in de MU-1 en Tambaqui.

Met de opname van Tim Knol wordt wel duidelijk dat de potentie van vinyl extreem is. En dat een directe, analoge opname ongekend goed kan zijn. We worden allevier direct in de muziek getrokken en hebben het gevoel bij iets bijzonders aanwezig te zijn. En in feite is dat ook wel zo, want wanneer kan je naar een unieke opname op lacquer luisteren?

Nu moeten we wel even terug naar de realiteit: niemand kan een originele lacquer kopen. En op zich is het niet gek dat deze beter klinkt; het is een directe opname van de microfoon: er zit praktisch niets tussen. Bij de digitale opname zit er een A/D-conversie én software tussen. Maar wat we wél kunnen zeggen is dat deze elementen zaken weghalen uit het originele signaal.

Als we naar ‘gewoon’ vinyl gaan, dan horen we verschillende resultaten: bij de ene opname is het vinyl duidelijk beter (Steven Wilson) en bij de andere opname juist niet (Massive Attack). Ook buiten de stream om hebben we wat proeven gedaan met wisselende resultaten voor vinyl en streaming audio. Het is fascinerend…

Mastering

Nu is het op zich niet heel gek dat resultaten wisselend zijn, want het ligt aan grofweg twee zaken:

• Wat is de originele bron (digitaal of analoog)
• Wat heeft de mastering engineer gedaan?

Dat klinkt allemaal een beetje flauw, maar de realiteit is nu eenmaal zo: het medium is zo goed als de bron en de kunsten van de mastering engineer. Maar het blijkt wel dat het loont te zoeken naar die ene magische opname.

Afrondend

De ogen van uw auteur zijn zonder enige twijfel geopend. Als ‘digitaal fan’ moet hij toch bekennen dat de volledig analoge opname op lacquer gewoon meer ziel had. Het voelde echter én klonk gewoon rijker en groter.

Maar ja: in de echte wereld zijn deze opnames niet te krijgen. We moeten het doen met cd, platen waar voor 95% van de tijd digitale masters worden gebruikt én streaming audio diensten. En wat moeten we dan? Wat is dan de beste keuze?

Simpel: het medium waar u het meeste plezier aan beleeft. Want onder aan de streep gaat het erom dat we lekker ‘plaatjes kunnen draaien’. Of dat nu zwarte ronde schijven zijn, zilveren schijfjes of stroompjes over een netwerk… Het gaat om de fun.

Lossless samples en video

Download hier alle Lossless samples

Gerelateerde artikelen

Bluesound 'Sbooster' Node Versus Volumio 'Sbooster' Primo

Grimm Audio MU2 - Een Major DAC herontwerp

Advance Paris X-CD9 cd-speler -