Stereo imaging, hoe beoordeel je dat?

Hoewel ik me vooral bezig houd met ondernemingsstrategie en bedrijfsvoering in de Hifi sector en daarover schrijf op Alpha-Audio, ben ik ook een Hifi liefhebber, een luisteraar. Als liefhebber valt me tijdens interviews met fabrikanten van apparatuur en producenten van muziek nogal eens op dat stereo imaging een lastig onderwerp voor hen is. Zij weten niet hoe een individuele luisteraar de resultaten van hun werk ervaart en beoordeelt. Daardoor rijst bij mij de vraag hoe ík mij eigenlijk een mening vorm over de ruimtelijke weergave van muziek. Bijvoorbeeld als er een nieuw audio formaat wordt geïntroduceerd.

Volgens mij heeft iedereen zich er wel eens over verbaasd hoe het in godsnaam lukt om het geluid van een heel symfonieorkest driedimensionaal uit twee speakers te krijgen. Ik begrijp dat er veel factoren zijn die beïnvloeden hoe je als luisteraar de plaatsing van instrumenten en stemmen waarneemt in de ruimte rond de luisterpositie. In het algemeen speelt het verschil in het moment waarop geluid ons linker- en rechteroor bereikt een grote rol. Als een toon je rechteroor bereikt even voordat diezelfde toon je linkeroor heeft bereikt denk je dat die toon van rechts komt, want daar kwam het geluid het eerste aan.

Er zijn ook nog allerlei specifieke factoren van belang. De kwaliteit van de opname is er natuurlijk één van. Vervolgens spelen de eigenschappen van mediaspeler, versterker en speakers een grote rol bij de weergave. Dat geldt ook voor de akoestiek in de kamer in het algemeen en de dimensies van de kamer in het bijzonder. Ik heb me door een akoestikus laten vertellen dat ook de vorm van onze oorschelp invloed heeft. Die bepaalt immers hoe het geluid in ons oor rond stuitert voordat het trommelvlies wordt bereikt. Dan is er nog de manier waarop we hebben leren luisteren, dus hoe we klanken in onze hersenen interpreteren. Zo zijn er ongetwijfeld nog meer factoren te noemen.

Daarom heeft iedereen weer andere opnames die in zijn of haar kamer een goede stereo imaging hebben. Ikzelf ben bijvoorbeeld erg te spreken over het album ‘From Whence We Came’ van Ensemble Galilei. In een andere ruimte of voor een ander persoon zijn dat weer andere albums. Er zijn eigenlijk nauwelijks algemene uitspraken over te doen. Het hangt er nogal van af.

SHI

En nu is er Sonorus Holographic Imaging (SHI). De Nederlander Arian Jansen is de bedenker van dit stereo formaat. Hij maakt gebruik van de plaatsing van de speakers in de ruimte en de tijdsfasering van het geluid. Door die tijdsfasering zorgvuldig te bewerken kan hij het geluidsveld in de luisterruimte vullen. Het wordt driedimensionaal. Als de twee speakers niet goed zijn geplaatst of als die speakers uit fase zijn gaat het effect verloren. Immers, dan kloppen de tijden niet meer waarmee het geluid de oren van de luisteraar bereiken. Jansen beweert dat, als die speakers dus goed staan en als je netjes op de sweet spot zit, je een geluidsveld ervaart van meer dan 180 graden om je heen, dat bovendien ook is opgevuld. Dus, de muziek heeft ook echt diepte voor jou als luisteraar. Dat is natuurlijk nogal een claim.

Sinds enige tijd werkt het Californische kwaliteitslabel ‘Yarlung Records’ samen met Arian Jansen in de productie van muziek in het SHI formaat. Er staan enkele testtracks op deze webpagina en inmiddels zijn er een drietal albums in SHI beschikbaar. Ik heb de testtracks goed beluisterd. Vervolgens heb ik een aantal tracks van het album getiteld ´Nostos: The Homecoming of Music’ beluisterd, zowel in SHI-stereo als in multichannel. Daarbij heb ik aandacht besteed aan een goede speakerplacement.

Ik moet zeggen dat ik onder de indruk ben van de 3D kwaliteit van de testtracks. Bovendien hoor ik weinig verschil in de multichannel weergave en de SHI-stereo versie van enkele Nostos tracks. Beide versies hebben voor mij een prima ruimtelijke positionering.

Trukendoos?

Het probleem is dat ik niet zomaar geloof dat SHI geen trukendoos is. We weten dat er in het verleden stereoformaten zijn geïntroduceerd die pretendeerden een betere ruimtelijke weergave te leveren waar naderhand niets meer van is vernomen. Het gewone stereoformaat kan immers al heel goede opnames opleveren, wat zou ik dan nog meer willen? Niets toch. High-end liefhebbers zijn vooral bezig met het zo zuiver mogelijk weergeven van die opname. Dat is mijn standpunt. Tenminste…bijna. Ergens heb ik toch twijfels. Ik wil een vernieuwing die voor mij goed klinkt niet zomaar afwijzen.

Daarom heb ik enkele telefoongesprekken gehad met Bob Attiyeh, de producer van Yarlung Records. Ik heb hem gevraagd om uitleg, met name over de manier waarop SHI werkt en over de manier waarop Yarlung produceert. Maar ook over de vraag in hoeverre de weergave van het geluidsveld overeenkomt met de situatie tijdens de opname. Bob deed welwillend zijn best om mijn vragen uitvoerig te beantwoorden. Echter, tijdens die gesprekken realiseerde ik me dat het mij eigenlijk niet gaat om deze vragen. Deze dingen weet je nooit als je naar een stereo opname luistert.

Elke stereo opname is bewerkt op een manier die ik als luisteraar niet ken. De weergave is altijd een afbeelding van de werkelijke situatie bij de opname en niet méér dan een afbeelding. Als dat bij mij qua ruimtelijkheid de illusie wekt dat ik in de opnameruimte zit ben ik heel tevreden. (De kwaliteit van het geluid is een ander verhaal, maar daarover gaat het wat mij betreft nu even niet). En daarbij realiseer ik me dat een ander persoon in een andere ruimte met andere apparatuur die ervaring weer bij andere albums zal hebben. Volgens mij is er niet méér. Ik ga Sonorus Holographic Imaging dus daarop beoordelen.

Vraag

Mijn vraag aan u is hoe u hierover denkt. Is een stereoweergave nooit méér dan een afbeelding? Is die voor iedereen en in elke ruimte weer anders? En, moet je een innovatie als SHI dus eenvoudig daarop beoordelen: op hoe het voor jou klinkt?

Ik ben benieuwd wat u vindt.

Gerelateerde artikelen

Yamaha R-N1000A stereo-receiver

Interlinks doen toch niets? 32 rca kabels gemeten en beluisterd

Velodyne Digital Drive Plus subwoofer – het is niet de bas